With the resignation of Igor Matovič following the secret purchase of Sputnik vaccines, last weekend, it seems unlikely that the coalition will break apart again soon. However, the minor reshuffle and continued presence of the former prime minister in the cabinet may provoke new tensions during the pandemic crisis

Last Sunday, Prime Minister of Slovakia Igor Matovič resigned from his post and offered to be replaced by Eduard Heger, current minister of finance, as the new head of government. By swapping seats in the cabinet with him, he keeps his party’s seats and, at the same time, tries to save the government coalition.
The three remaining coalition partners first brought about the resignation of Health Minister Marek Krajčí and then began to withdraw their own ministers, raising the pressure on Matovič to resign. The underlying reason for the cabinet crisis was the secret purchase of Russian vaccines – kept hidden from the coalition partners – but welcomed by the head of the coalition government upon arrival at the airport in Košice.
Russian vaccines, which do not have the necessary safety approval by the European Medicines Agency (EMA), could be allowed on the market. Their purchase was also a breach of Slovakia’s foreign policy, a country that consistently defends a pro-western front against an authoritarian offensive led by Russia and China. Since the government’s inauguration, more than one year ago at the dawn of the pandemic, Slovakia was also repeatedly lauded as an example for dealing with the pandemic.
Back then, pictures were circulating around the world of President Zuzana Čaputova and representatives of the four coalition parties wearing masks on every occasion. This display of caution set an example in contrast to former US President Donald Trump and Polish, as well as a few other, politicians less concerned about the safety of their citizens than public relations.
<h3>Cleanse the state of corruption scandals</h3>
In Slovakia, however, the election campaign that ended with a vote on the last day of February 2020 was not driven by emotions related to Covid-19 at all. The Party of Ordinary People and Independent Personalities (OĽaNO) won a plurality of seats. Its leader, Igor Matovič, hit populist tones by saying he would cleanse the state of the corruption scandals that had entangled the previous government with all his cabaret media talents.
The mafia ties of the previous SMER-SD governing coalition, a flawed justice system and the murders of investigative journalist Jan Kuciak and his fiancée Martina Kusnirova were the driving force behind the election of Zuzana Čaputova, who entered active politics from the outside one year earlier. The anti-political emotions of Slovak society delivered enough votes for OĽaNO and three other parties close to the centre: We Are Family (Sme Rodina), Freedom and Solidarity (SaS) and For the People (Za ľudí), thereby removing the threat from the fascist party of Marian Kotleba (ĽSNS) in addition to a continued rule by the previously governing social democrats (SMER-SD).
With the accession to government, the coalition had to open two fronts: fighting corruption in the administration and justice structures and at the same time fighting the pandemic, achieving impressive results. Following the strict lockdown during the last spring, the country’s economy and public life quickly returned to normal.
With the second wave during the autumn, some restrictions were introduced, such as restaurant closings, reintroduction of masks, and school closings for students above the fifth grade. However, despite experts’ warnings and without coordination with partners in the government, Matovič decided to conduct nationwide regular antigen tests instead of imposing a national lockdown.
Already then, the coalition was bursting at the seams, and the government was trying to avoid strategic shortcomings, the result of politicians building on their political popularity gained in the elections and successes at the beginning of the pandemic.
However, a border regime and isolation requirements were not strictly enforced. The increase in mobility within the country led to over 3,000 infections per day in late 2020. When the peak of new cases and hospitalisations arrived in January, nearly 20 percent of all hospitalised Covid-19 patients were dying. Although a tighter lockdown was introduced in the aftermath and the curve flattened to some extent, new strains of the coronavirus and a widespread disregard for Covid-19 restrictions saw the number of cases rise again.
<h3>Attention-grabbing delivery of a secret purchase</h3>
The political crisis kicked off in mid-March of this year when Matovič ordered 20,000 doses of the Sputnik vaccine from Russia from a "secret party", which were transported to Slovakia on military planes (a typical example of the former prime minister’s attention-grabbing style). It should be added here that Slovaks – unlike many countries in central Europe – do not have any historical aversion to Moscow and even to some extent identify themselves culturally with the Russians.
Therefore, this crisis was not as fundamentally geopolitical as it might seem at first glance. Although this thread is not insignificant in the coalition’s game, the main problem was the drastically worsening health statistics and the lack of an adequate, predictable strategy. There were numerous clashes between Matovič’s party and his coalition partners before, which had already led to demands from his coalition partners Za ľudí and SaS to get rid of Matovič as prime minister. The prime minister followed the examples of Hungary and Czechia, which had pledged to accept doses from Moscow and Beijing.
While Matovič was already under pressure from his own camp for introducing vaccines too slowly, he concluded a contract with the Russians for the supply of two million doses of Sputnik V, a considerable amount for a country of 5.5 million people.
However, the news of the purchase of the Sputnik V vaccine was condemned by the coalition partners, especially concerning the way the operation was carried out. The secret purchase led to sharp criticism of Matovič from the party leader of Za Ľudí (For the People), Veronika Remišova, who described the prime minister’s behaviour as “inappropriate” and “unworthy”.
The Freedom and Solidarity party (SaS), one of the four members of the coalition formed by Matovič after the election, formally departed from the coalition due to the scandal and joined the opposition, which further weakens the ruling coalition, leaving them with a small majority.
Matovič’s communicative instincts failed him this time. The next day when the vaccine was received, the prime minister joked on Radio Express that Russia had given vaccines to Slovakia in exchange for the Transcarpathian region of Ukraine, which before the Second World War was a part of Czechoslovakia. After criticism from the Ukrainian minister of foreign affairs, Matovič was forced to apologise.
Continuing to use Facebook as a platform to air his grievances at those who criticised him, at one point, Matovič even went so far as to say that rival politicians feel comfortable when many people die. At the same time, he thanked Hungarian Minister of Foreign Affairs Péter Szijjártó and Hungarian Prime Minister Viktor Orbán for contacting the Russian minister of economy, with whom he made the transaction.
Matovič decided to swap places with his minister of finance, which seems to be a move that is acceptable to the coalition partners and may help end the protracted crisis. The OĽaNO party will not block the returns of ministers who have recently resigned and will not interfere with the coalition partners’ ministerial appointments.
The coalition partners, in turn, called upon the EMA to check and validate the Russian Sputnik vaccine, which – if it happened – would solve a political problem by not having to choose between the EU and the East.
At the end of March, Slovakia again recorded a lower Covid-19 incidence rate than the EU average and significantly less than its V4 partners. Mortality among patients is also considerably decreasing, although the statistics remain high for Slovakia and the other V4 countries.
<h3>Challenge to silence the former prime minister</h3>
For now, it seems unlikely that the coalition will break apart again, and Slovaks will have to return to the voting booths. Current polls are unfavourable towards any of the coalition parties. Yet, different scenarios may materialise in the near future.
For one, it will be challenging to silence the former prime minister indefinitely because he retains a voice in the decision-making process through the hefty post of minister of finance. It is possible that Matovič will try to influence or overshadow Prime Minister Heger (who is from the same party).
Alternatively, Matovič may wait for the current crisis to blow over and potentially make another bid for the top position. In any case, the minor change of cast is unlikely to resolve ongoing frictions between the coalition partners regarding the management of the pandemic crisis. Indeed, we have not yet seen the last of Igor Matovič.
 
&nbsp;

Sputnik V Propelled The Slovak Prime Minister Out of Office

With the resignation of Igor Matovič following the secret purchase of Sputnik vaccines, the governmental crisis in Slovakia is over.

Afera z zakupem rosyjskich szczepionek wysadziła z siodła szefa rządu w Bratysławie. Słowackie problemy – niekonsekwencja, koalicyjne konflikty, kłopoty z trzecią falą pandemii – bardzo przypominają sytuację w Polsce.

W niedzielę premier Słowacji Igor Matovič złożył rezygnację ze stanowiska i zaproponował tę funkcję Eduardowi Hegerowi, dotychczasowemu ministrowi finansów. Zamieniając się z nim miejscami, Matovič zachowuje udziały swojej partii w rządzie, a jednocześnie próbuje ratować koalicję. Bezpośrednim powodem kryzysu był bowiem zakup rosyjskich szczepionek w tajemnicy przed koalicjantami. Preparat bez unijnego certyfikatu nie został dopuszczony do obrotu, poza tym był to wyłom w polityce zagranicznej Słowacji.
Bratysława do tej pory konsekwentnie trzymała prozachodni front wobec Rosji i Chin, a od inauguracji rządu u zarania pandemii wielokrotnie była stawiana za wzór radzenia sobie z koronawirusem. Światową prasę obiegły zdjęcia prezydent Zuzany Czaputovej i przedstawicieli czterech koalicyjnych partii, którzy występując wszędzie w maseczkach, świecili przykładem. Kontrast był widoczny szczególnie wobec ówczesnego prezydenta USA czy kilku innych radykałów, przedkładających żądzę władzy nad bezpieczeństwo obywateli.
<h3>Antypolityczny przewrót na Słowacji</h3>
Matovič i jego Partia Zwykłych Ludzi i Niezależnych Osobowości (OLaNO) doszli do władzy prawie dokładnie przed rokiem. Kampanii nie napędzały wtedy jeszcze emocje związane z koronawirusem, ale raczej chęć oczyszczenia państwa z afer korupcyjnych wikłających poprzednią ekipę. Matovič uderzał w populistyczne tony, wykorzystując kabaretowe wręcz talenty medialne, a jego OLaNO zdobyła najwięcej mandatów.
Uderzenie w związki polityków z mafią oraz ułomny wymiar sprawiedliwości – na fali oburzenia po zabójstwie dziennikarza śledczego Jana Kuciaka i jego narzeczonej Martiny Kusnirovej – rok wcześniej przyniosły zwycięstwo Czaputovej. W wyborach parlamentarnych antypolityczne emocje słowackiego społeczeństwa dały możliwość stworzenia rządu właśnie przez OLaNO oraz trzy inne centrowe partie: Jesteśmy Rodziną, Wolność i Solidarność oraz Za Ludem. Od władzy odsunięto socjaldemokrację (SMER), zmniejszyło się też zagrożenie ze strony faszystowskiej partii Mariana Kotleby.
<h3>Pandemia wymyka się spod kontroli</h3>
Nowa koalicja musiała od razu otworzyć dwa fronty: walki z korupcją w administracji i wymiarze sprawiedliwości oraz walki z pandemią. Na początku osiągała imponujące wyniki: po ścisłym lockdownie zeszłej wiosny gospodarka i życie publiczne szybko wróciły do normy. Wraz z drugą falą, jesienią, wróciły pewne ograniczenia (nieczynne restauracje, ponowne wprowadzenie masek i zamykanie szkół dla uczniów powyżej piątej klasy). Jednak Matovič wbrew ostrzeżeniom ekspertów i bez koordynacji z partnerami w rządzie, zamiast ogólnokrajowej kwarantanny, zdecydował się na kontrowersyjne przeprowadzenie testów antygenowych u wszystkich obywateli.
Jednocześnie utrzymywanie ograniczeń nie było ściśle egzekwowane, a zwiększona mobilność mieszkańców doprowadziła pod koniec 2020 r. do wzrostu liczby zakażeń do ponad 3 tys. przypadków dziennie (na 5,5 mln mieszkańców). Kiedy w styczniu nadszedł szczyt pandemii, umierało już blisko 20 proc. hospitalizowanych pacjentów chorych na covid-19. W następstwie wprowadzono ściślejszy lockdown i krzywa zachorowań do pewnego stopnia się spłaszczyła. Jednak wariant brytyjski koronawirusa i powszechne lekceważenie zasad, wywołane niekonsekwencją rządu, spowodowały, że w lutym liczba przypadków wzrosła znowu.
<h3>Bomba z rosyjskimi szczepionkami</h3>
Polityczny kryzys rozkręcił się na dobre w połowie marca, gdy Matovič dokonał odbioru pierwszej partii 20 tys. dawek szczepionki z Rosji, którą przetransportował wojskowymi samolotami na Słowację przy typowej dla siebie medialnej pompie. Trzeba jednak tu dodać, że Słowacy – inaczej niż mieszkańcy innych krajów Europy Środkowej – nie żywią historycznej niechęci do Moskwy, a nawet identyfikują się nieco pod względem kulturowym z Rosjanami. Dlatego kryzys nie miał przede wszystkim charakteru geopolitycznego. Naczelnym problemem były drastycznie pogarszające się statystyki i brak adekwatnej, przewidywalnej strategii rządu.
Już wcześniej wielokrotnie dochodziło do starć między partią Matoviča a jego koalicjantami, żądano też dymisji premiera. Matovič, pod presją krytyki za powolne sprowadzanie szczepionek, poszedł w ślady Węgier i zawarł umowę z Rosjanami na dostawy ogromnej liczby 2 mln dawek Sputnika V. Akcja, a zwłaszcza sposób jej przeprowadzenia, została źle odebrana przez rządowych partnerów.
Premier brnął, a komunikacyjne instynkty kompletnie go zawiodły. Najpierw zażartował w radiu, że w zamian za szczepionki Słowacja nie będzie się przeciwstawiała przejęciu przez Rosję ukraińskiego Zakarpacia. Potem, broniąc się w mediach społecznościowych, posunął się do stwierdzenia, że konkurencyjni politycy czują się komfortowo, gdy wiele osób umiera. Do tego publicznie dziękował premierowi Węgier Viktorowi Orbánowi za pośrednictwo w kontaktach z Rosjanami.
<h3>Były premier odszedł. Ale czy na dobre?</h3>
Matovič w końcu zdecydował się na roszadę na rządowej szachownicy, co może udobruchać koalicjantów i pomóc zakończyć przeciągający się kryzys. OLaNO nie zablokuje powrotu ministrów, którzy zrezygnowali z posad na fali konfliktu, i nie będzie ingerować w nominacje koalicjantów. Ci z kolei wezwali Europejską Agencję Leków do sprawdzenia i atestowania rosyjskiej szczepionki, co rozwiązywałoby kolejny problem.
Na koniec marca Słowacja notuje znowu niższy odsetek zachorowań na Covid-19 niż średnia unijna i znacznie mniejszy niż inne kraje wyszehradzkie. Obniża się też śmiertelność wśród pacjentów. Kryzys może przynieść nawet pewne korzyści, jeśli uda się przebudować centrum decyzyjne rządu. Wątpliwe jednak, czy koalicjanci na dobre zakneblują byłego szefa. Niewykluczone, że Matovič jeszcze triumfalnie wróci, gdy sytuacja zacznie się poprawiać, pokazując się jako polityk, który nie bał się niestandardowych działań podyktowanych wyższą koniecznością.
 
&nbsp;
 
&nbsp;
 
&nbsp;
 
&nbsp;
 
&nbsp;
 
&nbsp;
 
&nbsp;
 
&nbsp;
 
&nbsp;
 
&nbsp;
 
&nbsp;
 
&nbsp;

Jak słowacki premier odleciał na Sputniku

Afera z zakupem rosyjskich szczepionek wysadziła z siodła szefa rządu w Bratysławie. Słowackie problemy nie są odosobnione.

Avec la démission d'Igor Matovič dans le sillage de la révélation de l'achat secret de vaccins Spoutnik V le week-end dernier, la crise politique slovaque semble terminée. Mais le maintien de l'ancien Premier ministre au sein du cabinet pourraient provoquer de nouvelles tensions.

Dimanche dernier, le Premier ministre slovaque Igor Matovič a démissionné, proposant de céder sa place à Eduard Heger, actuel ministre des Finances. Mais en échange, il a décidé de rester au gouvernement à la place d'Eduard Heger, membre du même parti que lui. Un étrange échange de maroquins pour tenter de sauver la coalition gouvernementale.
Les trois autres partenaires de la coalition ont d'abord provoqué la démission du ministre de la Santé, Marek Krajčí, puis ont commencé à retirer leurs propres ministres, augmentant la pression sur M. Matovič. La raison sous-jacente à cette crise ? Sa décision d'acheter des vaccins russes sans l'annoncer aux autres partenaires de la coalition, tout en allant les réceptionner lui-même à l'aéroport de Košice.
Le Spoutnik V, qui ne dispose pas de l'agrément de l'Agence européenne des médicaments (EMA), pourrait à terme être autorisé sur le marché. Son achat n'en est pas moins en rupture avec la politique étrangère de la Slovaquie, un pays qui défend systématiquement un front pro-occidental face à l'offensive autoritaire menée par la Russie et la Chine. Par ailleurs, depuis l'investiture du gouvernement, il y a plus d'un an, à l'aube de la pandémie, la Slovaquie a également été saluée à plusieurs reprises comme exemplaire dans la gestion de la pandémie.
À l'époque, des photos circulaient dans le monde entier de la présidente Zuzana Čaputova et des représentants des quatre partis de la coalition portant des masques en toute occasion. Cette démonstration de prudence contrastait avec l'ancien président américain Donald Trump, les politiciens polonais, ainsi que quelques autres, moins préoccupés par la sécurité de leurs citoyens que par les relations publiques.
<h3>Nettoyer l'État des scandales de corruption</h3>
En Slovaquie, cependant, la campagne électorale pour les élections de février 2020 ne s'est pas jouée sur la gestion de la Covid-19. Le Parti des gens ordinaires et personnalités indépendantes (OĽaNO) a remporté le scrutin grâce au talent médiatique de son leader, Igor Matovič, déclarant avec un ton populiste qu'il nettoierait l'État des scandales de corruption qui avaient embourbé le gouvernement précédent.
Les liens mafieux de la précédente coalition gouvernementale Smer-SD, un système judiciaire défectueux et les meurtres du journaliste d'investigation Jan Kuciak et de sa fiancée Martina Kusnirova ont été le moteur de l'élection de Zuzana Čaputova, entrée en politique un an plus tôt. La défiance politique de la société slovaque a apporté suffisamment de voix à OĽaNO et à trois autres partis proches du centre : Sme Rodina (Nous sommes une famille), SaS (Liberté et Solidarité) et Za ľudí (Pour le peuple), éliminant la menace du parti fasciste de Marian Kotleba (ĽSNS) et permettant aux sociaux-démocrates (Smer-SD) de rester au pouvoir.
Une fois au gouvernement, la coalition a dû ouvrir deux fronts : lutter contre la corruption dans l'administration et la justice et, en parallèle, combattre la pandémie, obtenant à cet égard des résultats impressionnants. Après le strict confinement du printemps dernier, l'économie et la vie publique du pays sont vite revenues à la normale.
Lors de la deuxième vague, à l'automne, des restrictions ont été introduites, telles que la fermeture des restaurants, la réintroduction des masques et la fermeture des écoles pour les élèves au-dessus de certaines classes. Mais malgré les avertissements des experts et sans se coordonner avec ses partenaires du gouvernement, M. Matovič a décidé de procéder à des tests antigéniques réguliers à l'échelle nationale au lieu d'imposer un confinement national.
À l'époque déjà, la coalition se disloquait et le gouvernement s'efforçait d'éviter les erreurs stratégiques, en s'appuyant sur la popularité politique acquise par les urnes et sur les succès remportés au début de la pandémie.
Cependant, les règles aux frontières et les exigences d'isolement n'ont pas été strictement appliquées. L'augmentation des déplacements à l'intérieur du pays a entraîné plus de 3 000 infections par jour à la fin de 2020. Lors du pic de nouveaux cas et d'hospitalisations en janvier, près de 20 % de tous les patients hospitalisés à cause de la Covid-19 succombaient des suites de la maladie. Bien qu'un confinement plus strict ait été mis en place dans la foulée et que la courbe se soit aplatie, de nouveaux variants du coronavirus et un mépris généralisé des restrictions ont conduit à une recrudescence des cas.
<h3>L'achat secret&nbsp;</h3>
La crise politique a débuté à la mi-mars de cette année, lorsque M. Matovič a commandé à la Russie, auprès d'un interlocuteur secret, 20 000 doses du vaccin Spoutnik V, transportées en Slovaquie par avions militaires (un exemple typique du style de l'ancien Premier ministre). Une précision, néanmoins : les Slovaques - contrairement à de nombreux pays d'Europe centrale - n'ont pas d'aversion historique pour Moscou et s'identifient même dans une certaine mesure, culturellement, aux Russes.
Cette crise n'était donc pas aussi géopolitique qu'il n'y paraît à première vue. Bien que ce facteur ne soit pas négligeable dans le jeu de la coalition, le problème principal portait sur la dégradation des statistiques sanitaires et l'absence de stratégie adéquate et prévisible. Des frictions opposaient déjà le parti de M. Matovič et ses partenaires de coalition, ce qui avait conduit les partis Za ľudí et SaS à demander le départ du Premier ministre. Ce dernier a pour sa part suivi l'exemple de la Hongrie et de la République tchèque en acceptant les doses de Moscou et de Pékin.
Alors que M. Matovič était déjà sous la pression de son propre camp pour avoir introduit les vaccins trop lentement, il a conclu un contrat avec les Russes pour l'obtention de deux millions de doses de Spoutnik V, une quantité considérable pour un pays de 5,5 millions d'habitants.
Or cette annonce a été condamnée par les partenaires de la coalition, notamment pour la manière dont l'opération avait été menée. L'achat secret a suscité de vives critiques à l'encontre de M. Matovič de la part de la chef du parti Za Ľudí, Veronika Remišova, qui a qualifié le comportement du Premier ministre d'« inapproprié » et d'« indigne ».
Le parti SaS, l'un des quatre membres de la coalition formée par M. Matovič après l'élection, a officiellement quitté le gouvernement en raison du scandale et rejoint l'opposition, affaiblissant davantage encore la coalition au pouvoir, qui s'est retrouvée avec une courte majorité.
Or les talents de communicant de M. Matovič lui ont cette fois fait défaut. Le lendemain, à la réception du vaccin, le Premier ministre a plaisanté sur Radio Express, affirmant que la Russie avait donné des vaccins à la Slovaquie en échange de la région ukrainienne de Transcarpathie, qui faisait partie de la Tchécoslovaquie avant la Seconde Guerre mondiale. Les critiques du ministre ukrainien des Affaires étrangères ont conduit M. Matovič à s'excuser.
Continuant à utiliser Facebook pour affronter les critiques, Igor Matovič est même allé jusqu'à dire que ses rivaux n'étaient pas gênés de voir de nombreuses personnes mourir. Dans le même temps, il a remercié le ministre hongrois des Affaires étrangères, Péter Szijjártó, et le Premier ministre hongrois, Viktor Orbán, d'avoir contacté le ministre russe de l'Économie, avec qui il avait effectué la transaction.
Igor Matovič a décidé d'échanger sa place avec son ministre des Finances, ce qui semble être une décision acceptable pour les partenaires de la coalition et pourrait contribuer à mettre fin à la crise. OĽaNO ne bloquera pas le retour des ministres qui ont démissionné et n'interviendra pas dans les nominations ministérielles des partenaires de la coalition.
Ces derniers ont demandé à l'EMA de vérifier et de valider le vaccin russe. Si Spoutnik V obtient l'agrément de l'agence européenne, cela résoudra un problème politique en évitant de devoir choisir entre l'UE et l'Est.
Fin mars, la Slovaquie a de nouveau enregistré un taux d'incidence de la Covid-19 inférieur à la moyenne de l'UE et nettement inférieur à celui de ses partenaires du groupe de Visegrad (Hongrie, Pologne et République tchèque, ndlr). La mortalité des patients est également en nette diminution, même si les statistiques restent élevées pour la Slovaquie et les autres pays du groupe de Visegrad.
<h3>Igor Matovič bouge encore</h3>
Pour l'instant, il semble peu probable que la coalition éclate à nouveau et que les Slovaques doivent retourner aux urnes. Les sondages actuels ne sont favorables à aucun des partis de la coalition. Pourtant, différents scénarios peuvent se concrétiser dans un avenir proche.
D'une part, il sera difficile de faire taire indéfiniment l'ancien Premier ministre, car il conserve une voix dans le processus décisionnel grâce au poste important de ministre des Finances. Il est possible qu'Igor Matovič tente d'influencer ou de faire de l'ombre au Premier ministre Heger (qui est du même parti).
Il se peut également que M. Matovič attende que la crise actuelle se dissipe et fasse une nouvelle tentative pour accéder au poste suprême. Dans tous les cas, il est peu probable que ce changement mineur de casting résolve les frictions actuelles entre les partenaires de la coalition concernant la gestion de la crise pandémique. Une chose est sûre, nous n'avons pas fini d'entendre parler d'Igor Matovič.
 
&nbsp;

Spoutnik V a propulsé la démission du Premier ministre slovaque 

La démission d'Igor Matovič après l'achat secret de vaccins Spoutnik V a mis fin à la crise gouvernementale en Slovaquie. Du moins pour l'instant.

Mit dem Rücktritt von Igor Matovič nach dem geheimen Kauf von Sputnik-Impfstoffen am vergangenen Wochenende scheint es unwahrscheinlich, dass die Koalition bald wieder auseinanderbricht. Die kleine Umbildung und die weitere Präsenz des ehemaligen Premiers im Kabinett könnten jedoch neue Spannungen während der Pandemiekrise provozieren.

Am vergangenen Sonntag trat der slowakische Premierminister Igor Matovič von seinem Amt zurück und bot an, von Eduard Heger, dem derzeitigen Finanzminister, als Regierungschef abgelöst zu werden. Durch einen Tausch der Sitze im Kabinett behält er den Platz in seiner Partei und versucht so, die Regierungskoalition zu retten.
Die drei verbliebenen Koalitionspartner bewirkten zunächst den Rücktritt von Gesundheitsminister Marek Krajčí und begannen dann, ihre eigenen Minister zurückzuziehen, was den Druck auf Matovič zum Rücktritt erhöhte. Der eigentliche Grund für die Kabinettskrise war der geheime Kauf des russischen Impfstoffs, der vor den Koalitionspartnern verborgen gehalten – aber vom Chef der Koalitionsregierung bei der Ankunft am Flughafen in Košice begrüßt wurde.
Der russische Impfstoff verfügt bisher nicht über die notwendige Sicherheitszulassung durch die Europäische Arzneimittelagentur (EMA), könnte jedoch für den Markt zugelassen werden. Ihr Kauf war auch ein Verstoß gegen die Außenpolitik der Slowakei, eines Landes, das konsequent eine prowestliche Front gegen die autoritären Offensiven Russlands und Chinas verteidigt. Seit dem Amtsantritt der Regierung vor mehr als einem Jahr wurde die Slowakei auch immer wieder als Vorbild für den Umgang mit der Pandemie gelobt.
Damals gingen Bilder um die Welt, auf denen Präsidentin Zuzana Čaputova und Vertreter der vier Koalitionsparteien bei jeder Gelegenheit Masken trugen. Dieses Auftreten war beispielhaft im Gegensatz zum ehemaligen US-Präsidenten Donald Trump und polnischen sowie einigen anderen Politikern, die sich weniger um die Sicherheit ihrer Bevölkerung als um ihr Bild in der Öffentlichkeit sorgten.
<h3>Den Staat von Korruptionsskandalen befreien</h3>
In der Slowakei wurde der Wahlkampf, der mit einer Abstimmung am 28. Februar 2020 endete, jedoch überhaupt nicht von Emotionen im Zusammenhang mit Covid-19 angetrieben. Die Partei der einfachen Leute und unabhängigen Persönlichkeiten (OĽaNO) gewann die Mehrzahl der Sitze. Ihr Parteichef, Igor Matovič, schlug populistische Töne an, indem er sagte, er werde den Staat von den Korruptionsskandalen befreien, die die vorherige Regierung mit all seinen kabarettistischen Medientalenten verstrickt hatten.
Die Mafia-Verbindungen der vorherigen SMER-SD-Regierungskoalition, ein fehlerhaftes Justizsystem und die Morde an dem Investigativjournalisten Jan Kuciak und seiner Verlobten Martina Kusnirova waren die treibende Kraft hinter der Wahl von Zuzana Čaputova, die ein Jahr zuvor von außen in die aktive Politik eingestiegen war. Die antipolitischen Gefühle der slowakischen Gesellschaft lieferten genügend Stimmen für OĽaNO und drei weitere Parteien, die der Mitte nahe stehen: Wir sind Familie (Sme Rodina), Freiheit und Solidarität (SaS) und Für das Volk (Za ľudí), wodurch sowohl die Bedrohung durch die faschistische Partei von Marian Kotleba (ĽSNS) als auch die Fortsetzung der Regierung durch die Sozialdemokraten (SMER-SD) beseitigt wurde.
Mit dem Regierungsantritt musste die Koalition zwei Fronten eröffnen: den Kampf gegen die Korruption in den Strukturen von Verwaltung und Justiz und gleichzeitig den Kampf gegen die Pandemie, wobei sie beeindruckende Ergebnisse erzielte. Nach dem strikten Lockdown während des letzten Frühjahrs kehrten die Wirtschaft und das öffentliche Leben des Landes schnell zur Normalität zurück.
Mit der zweiten Welle im Herbst wurden einige Einschränkungen eingeführt, wie die Schließung von Restaurants, die Wiedereinführung von Masken und die Schließung von Schulen für Kinder und Jugendliche ab der fünften Klasse. Trotz der Warnungen von Experten und ohne Abstimmung mit Partnern in der Regierung entschied Matovič, lieber regelmäßige Antigentests durchzuführen zu lassen, anstatt landesweit einen neuen Lockdown zu verhängen.
Schon damals platzte die Koalition aus allen Nähten. Die Regierung versuchte, strategische Versäumnisse zu vermeiden, die das Ergebnis einer Politik waren, die auf ihrer bei den Wahlen gewonnenen politischen Popularität und den Erfolgen zu Beginn der Pandemie aufbauten.
Die Maßnahmen wurden jedoch nicht streng durchgesetzt. Die Zunahme der Mobilität innerhalb des Landes führte Ende letzen Jahres zu über 3.000 Neuinfektionen pro Tag. Als der Höhepunkt der neuen Fälle und Krankenhauseinweisungen im Januar eintraf, starben fast 20 Prozent aller hospitalisierten Covid-19-Patienten. Und obwohl als Konsequenz ein strengerer Lockdown eingeführt wurde und die Kurve bis zu einem gewissen Grad abflachte, ließen die Coronavirus-Mutanten und eine weit verbreitete Missachtung der Covid-19-Beschränkungen die Zahl der Fälle wieder ansteigen.
<h3>Aufmerksamkeitsstarke Lieferung eines Geheimkaufs</h3>
Die politische Krise nahm Mitte März dieses Jahres ihren Anfang, als Matovič bei einer "geheimen Quelle" 20.000 Dosen des Sputnik-Impfstoffs aus Russland bestellte, die mit Militärflugzeugen in die Slowakei transportiert wurden (ein typisches Beispiel für den aufmerksamkeitsheischenden Stil des ehemaligen Premiers). Es sollte hier hinzugefügt werden, dass die Slowaken – im Gegensatz zu vielen Ländern in Mitteleuropa – keine historische Abneigung gegen Moskau haben und sich sogar bis zu einem gewissen Grad kulturell mit den Russen identifizieren.
Daher war diese Krise nicht so grundlegend geopolitisch, wie es auf den ersten Blick scheinen mag. Das Hauptproblem waren die sich drastisch verschlechternden Gesundheitsstatistiken und das Fehlen einer adäquaten, vorhersehbaren Strategie, auch wenn die geopolitischen Auswirkungen für die Dynamik innerhalb der Koalition nicht unbedeutend sind. Zuvor gab es zahlreiche Auseinandersetzungen zwischen Matovičs Partei und seinen Koalitionspartnern, die bereits zu Forderungen seiner Koalitionspartner Za ľudí und SaS geführt hatten, Matovič als Premierminister loszuwerden. Der Premierminister folgte dem Beispiel Ungarns und Tschechiens, die sich verpflichtet hatten, Dosen aus Moskau und Peking zu akzeptieren.
Während Matovič bereits unter Druck aus dem eigenen Lager stand, weil er Impfstoffe zu langsam einführte, schloss er mit den Russen einen Vertrag über die Lieferung von zwei Millionen Dosen Sputnik V, eine beträchtliche Menge für ein Land mit 5,5 Millionen Menschen.
Die Nachricht über den Kauf des Impfstoffs Sputnik V wurde jedoch von den Koalitionspartnern verurteilt, vor allem hinsichtlich der Art und Weise, wie die Operation durchgeführt wurde. Der geheime Kauf führte zu scharfer Kritik an Matovič von der Parteivorsitzenden von Za Ľudí (Für das Volk), Veronika Remišova, die das Verhalten des Premiers als "unangemessen" und "unwürdig" bezeichnete.
Die Partei Freiheit und Solidarität (SaS), eines der vier Mitglieder der von Matovič nach der Wahl gebildeten Koalition, verließ aufgrund des Skandals formell die Koalition und schloss sich der Opposition an, was die Regierungskoalition weiter schwächt und sie mit einer kleinen Mehrheit zurücklässt.
Matovičs kommunikative Instinkte ließen ihn diesmal im Stich. Am nächsten Tag, als der Impfstoff eintraf, scherzte der Premierminister beim Sender Radio Express, dass Russland der Slowakei Impfstoffe im Tausch gegen die ukrainische Region Transkarpatien gegeben habe, die vor dem Zweiten Weltkrieg ein Teil der Tschechoslowakei war. Nach Kritik des ukrainischen Außenministers sah sich Matovič gezwungen, sich zu entschuldigen.
Matovič nutzte Facebook weiterhin als Plattform, um seinen Unmut über diejenigen zu äußern, die ihn kritisierten. An einer Stelle ging er sogar so weit zu sagen, dass sich rivalisierende Politiker wohl fühlen, wenn viele Menschen sterben. Gleichzeitig bedankte er sich bei dem ungarischen Außenminister Péter Szijjártó und dem ungarischen Premier Viktor Orbán für die Kontaktaufnahme mit dem russischen Wirtschaftsminister, mit dem er die Transaktion durchgeführt hatte.
Matovič entschied sich, den Platz mit seinem Finanzminister zu tauschen, was ein Schritt zu sein scheint, der für die Koalitionspartner akzeptabel ist und helfen könnte, die langwierige Krise zu beenden. Die OĽaNO-Partei wird die Rückkehr von Ministern, die kürzlich zurückgetreten sind, nicht blockieren und sich nicht in die Ministerernennungen der Koalitionspartner einmischen.
Die Koalitionspartner wiederum forderten die EMA auf, Sputnik V zu prüfen und zu validieren, was – sollte es dazu kommen – ein politisches Problem lösen würde, indem man sich nicht zwischen der EU und dem Osten entscheiden müsste.
Ende März verzeichnete die Slowakei erneut eine niedrigere Covid-19-Inzidenzrate als der EU-Durchschnitt und deutlich weniger als ihre V4-Partner. Auch die Sterblichkeit unter den Patienten ist deutlich rückläufig, obwohl die Statistik für die Slowakei und die anderen V4-Länder weiterhin hoch ist.
<h3>Den ehemaligen Premierminister seine Stimme entziehen</h3>
Für den Moment scheint es unwahrscheinlich, dass die Koalition wieder auseinanderbricht und die Slowaken an die Wahlurnen zurückkehren müssen. Die aktuellen Umfragen sind ungünstig für alle der Koalitionsparteien. Dennoch können in naher Zukunft verschiedene Szenarien eintreten.
Zum einen wird es schwierig sein, dem ehemaligen Premierminister auf unbestimmte Zeit seine Stimme zu entziehen, da er durch den hohen Posten des Finanzministers eine wichtige Position im Entscheidungsprozess behält. Es ist möglich, dass Matovič versuchen wird, Premierminister Heger (der der gleichen Partei angehört) zu beeinflussen oder zu überschatten.
Alternativ könnte Matovič abwarten, bis die aktuelle Krise vorüber ist, und sich dann möglicherweise erneut um die Spitzenposition bewerben. In jedem Fall ist es unwahrscheinlich, dass der kleine Besetzungswechsel die anhaltenden Reibereien zwischen den Koalitionspartnern in Bezug auf das Management der Pandemiekrise lösen wird. Es ist nicht das letzte Mal, dass wir von Igor Matovič gehört haben.
 
&nbsp;

Sputnik V hat den slowakischen Premierminister aus dem Amt gejagt

Der slowakische Premier Igor Matovič ist nach dem heimlichen Kauf von Sputnik V nun zurückgetreten. Findet damit die Regierungskrise ein Ende?

Con la reciente dimisión de Igor Matovic tras la compra secreta de dosis de la vacuna rusa, parece poco probable que la coalición de Gobierno vuelva a romperse pronto. Sin embargo, la pequeña remodelación y la permanencia del ex primer ministro en el gabinete pueden provocar nuevas tensiones

El primer ministro de Eslovaquia, Igor Matovic, dimitió el pasado domingo y se ofreció a ser sustituido por el ministro de Economía, Eduard Heger, como nuevo jefe de Gobierno. Al intercambiar puestos en el gabinete, mantiene los escaños de su partido e intenta salvar la coalición del Ejecutivo.
La crisis surgió por la compra secreta de la vacuna rusa Sputnik V, que se ocultó a los socios de la coalición, pero que el jefe del Gobierno acogió con satisfacción a su llegada al aeropuerto de Kosice. Los otos tres socios provocaron primero la dimisión del ministro de Sanidad, Marek Krajcí, y luego retiraron a los suyos para aumentarle la presión a Matovic.
Las vacunas rusas, que no cuentan con la necesaria aprobación de seguridad de la Agencia Europea del Medicamento (EMA), podrían salir al mercado. Su compra también supuso un incumplimiento de la política exterior de Eslovaquia, que defiende un frente prooccidental ante la ofensiva autoritaria de Rusia y China. Desde la toma de posesión del Gobierno hace más de un año, en los albores de la pandemia, Eslovaquia también fue alabada como ejemplo para enfrentar el virus.
Entonces circulaban fotos de la presidenta Zuzana Caputova y de representantes de los cuatro partidos de la coalición donde les veía con mascarillas. Esta muestra de cautela sirvió de ejemplo, en contraste con el expresidente estadounidense Donald Trump o con algunos políticos de Polonia, más preocupados por las relaciones públicas que por la seguridad de sus ciudadanos.
<h3>Limpiar el Estado de escándalos de corrupción</h3>
La campaña para las elecciones de febrero de 2020 en Eslovaquia no fue impulsada por las emociones relacionadas con el covid-19. El partido Gente Común y Personalidades Independientes (OĽaNO) obtuvo más de un tercio de los escaños. Su líder, Igor Matovic, tuvo un tono populista al afirmar, con todo su talento mediático de cabaret, que limpiaría el Estado de los escándalos de corrupción que habían enredado al Gobierno anterior
Los vínculos con la mafia de la coalición anterior de Dirección-Socialdemocracia, un sistema judicial defectuoso y los asesinatos del periodista de investigación Jan Kuciak y su prometida Martina Kusnirova fueron el motor de la elección de Zuzana Caputova, que había entrado en política activa un año antes. Las emociones antipolíticas de la sociedad eslovaca dieron suficientes votos a OĽaNO y a otros tres partidos cercanos al centro: Somos Familia, Libertad y Solidaridad y Para el Pueblo. Eso permitió eliminar la amenaza de la formación fascista de Marian Kotleba, el Partido Popular Nuestra Eslovaquia, y la continuidad del Gobierno socialdemócrata.
Tras llegar al Ejecutivo, la coalición tuvo que abrir dos frentes: la lucha contra la corrupción en las estructuras de la administración y la justicia, y la lucha contra la pandemia. Logró resultados impresionantes. Tras el confinamiento estricto de la primavera pasada, la economía y la vida pública del país volvieron a la normalidad.
Con la segunda ola, en otoño, se introdujeron restricciones como el cierre de restaurantes, el regreso de las mascarillas y el cierre de las escuelas para los alumnos por encima del quinto grado. A pesar de las advertencias de los expertos y sin coordinarse con sus socios de Gobierno, Matovic también decidió realizar pruebas periódicas de antígenos en todo el país en lugar de imponer un confinamiento nacional.
Ya entonces, la coalición estaba a punto de estallar y el Gobierno intentaba evitar deficiencias estratégicas, gracias a políticos que se apoyaban en su popularidad fruto de las elecciones y en los éxitos al principio de la pandemia.
Pero al final no se aplicaron de manera estricta ni un régimen de fronteras ni requisitos de aislamiento. El aumento de la movilidad dentro del país provocó más de 3.000 infecciones diarias a finales de 2020. Cuando llegó el pico de nuevos casos y hospitalizaciones en enero, casi el 20% de los pacientes hospitalizados por covid-19 fallecía. Aunque después se introdujo un confinamiento más estricto y la curva se aplanó en cierta medida, las nuevas cepas del coronavirus y el desprecio generalizado por las restricciones hicieron que el número de casos volviera a aumentar.
<h3>Una compra secreta que llama la atención</h3>
La crisis política comenzó a mediados de marzo de este año, cuando Matovic encargó a Rusia 20.000 dosis de la vacuna Sputnik V a una "contraparte secreta". Las dosis fueron transportadas a Eslovaquia en aviones militares, un ejemplo típico del estilo de llamar la atención del ex primer ministro. Cabe añadir que los eslovacos, a diferencia de muchos países de Europa Central, no tienen ninguna aversión histórica a Moscú e incluso se identifican hasta cierto punto culturalmente con los rusos.
Por lo tanto, esta crisis no fue geopolítica, como podría parecer a primera vista. El principal problema fue el empeoramiento drástico de las estadísticas sanitarias y la falta de una estrategia adecuada y predecible. El partido de Matovic y sus socios de coalición ya habían tenido numerosos enfrentamientos, lo que ya había provocado que las formaciones Para el Pueblo y Libertad y Solidaridad exigieran su dimisión. El entonces primer ministro siguió los ejemplos de Hungría y la República Checa, que se habían comprometido a aceptar dosis de Moscú y Pekín.
Mientras Matovic ya estaba bajo presión de su propio bando por introducir las vacunas con demasiada lentitud, firmó un contrato con los rusos para el suministro de dos millones de dosis de la Sputnik V, una cantidad considerable para un país de 5,5 millones de habitantes.
Sin embargo, los socios de la coalición condenaron la compra de la vacuna, en especial por cómo se había llevado a cabo la operación. La líder del partido Para el Pueblo, Veronika Remisova, calificó el comportamiento del entonces primer ministro de "inapropiado" e "indigno".
El partido Libertad y Solidaridad fue más allá: se apartó de la coalición debido al escándalo y se unió a la oposición. Ese giro debilita aún más al Ejecutivo, que se queda con una pequeña mayoría.
Los instintos comunicativos de Matovic le fallaron esta vez. Al día siguiente de recibir las vacunas, bromeó en Radio Express al decir que Rusia le había dado dosis a Eslovaquia a cambio de la región ucraniana de Transcarpatia, que antes de la Segunda Guerra Mundial formaba parte de Checoslovaquia. Tras las críticas del ministro ucraniano de Asuntos Exteriores, Matovic se vio obligado a pedir disculpas.
Matovic también ha usado Facebook como plataforma para airear sus agravios a quienes le critican. Llegó a decir que los políticos rivales se sentían cómodos cuando moría mucha gente. También le agradeció al primer ministro húngaro, Víktor Orbán, y a su ministro de Asuntos Exteriores, Péter Szijjártó, que hubieran contactado al ministro ruso de Economía, con quien se hizo la transacción.
Matovic al final decidió intercambiar su puesto con el ministro de Economía, Eduard Heger. La medida parece aceptable para los socios de la coalición y puede ayudar a poner fin a la prolongada crisis. El partido OĽaNO, entretanto, no bloqueará los regresos de los ministros que han dimitido y no interferirá en los nombramientos ministeriales de los socios de la coalición.
Por su parte, los socios pidieron a la EMA que comprobara y validara la Sputnik V, lo cual resolvería un problema político al no tener que elegir entre la Unión Europea y el Este.
A finales de marzo, Eslovaquia volvió a registrar una tasa de incidencia de covid-19 inferior a la media de la UE y mucho menor a la del resto del Grupo de Visegrado. La mortalidad de los pacientes también disminuye de forma considerable, aunque las estadísticas todavía son altas en los cuatro países.
<h3>El desafío de silenciar al ex primer ministro</h3>
Parece poco probable que la coalición se rompa de nuevo y que los eslovacos vuelvan a las urnas. Los sondeos actuales no son favorables a ningún partido de la coalición, pero en el futuro cercano pueden darse diferentes escenarios.
Por un lado, será difícil silenciar al ex primer ministro, ya que conserva una voz en la toma de decisiones a través del puesto pesado de ministro de Economía. Es posible que Matovic intente influir o hacerle sombra a Heger, el nuevo primer ministro, que es de su mismo partido.
Otra posibilidad es que Matovic espere a que la crisis actual se disipe y haga otra oferta para el puesto más alto. En cualquier caso, es poco probable que el pequeño cambio de reparto resuelva las fricciones entre los socios de la coalición respecto a la gestión de la crisis por la pandemia. De hecho, aún no hemos visto lo último de Igor Matovic.
 
&nbsp;

La Sputnik V impulsó la salida del primer ministro de Eslovaquia

Con la dimisión de Igor Matovic tras la compra secreta de dosis de la vacuna rusa, la crisis gubernamental en Eslovaquia puede haber terminado

Με την παραίτηση του Ίγκορ Μάτοβιτς μετά τη μυστική αγορά των εμβολίων του Sputnik, το περασμένο Σαββατοκύριακο, φαίνεται απίθανο να διαλυθεί σύντομα ξανά ο συνασπισμός. Ωστόσο, ο μικρός ανασχηματισμός και η συνεχιζόμενη παρουσία του πρώην πρωθυπουργού στο υπουργικό συμβούλιο μπορεί να προκαλέσει νέες εντάσεις κατά τη διάρκεια της πανδημικής κρίσης

Την περασμένη Κυριακή, ο πρωθυπουργός της Σλοβακίας Ίγκορ Μάτοβιτς παραιτήθηκε από τη θέση του και πρότεινε να μπει στη θέση του, ως νέος επικεφαλής της κυβέρνησης, ο Έντουαρντ Χέγκερ, νυν υπουργός Οικονομικών. Με την ανταλλαγή θέσεων στο υπουργικό συμβούλιο μαζί του, διατηρεί τις έδρες του κόμματός του και ταυτόχρονα προσπαθεί να διασώσει τον κυβερνητικό συνασπισμό.
Οι τρεις εναπομείναντες εταίροι του συνασπισμού προκάλεσαν πρώτα την παραίτηση του υπουργού Υγείας Μάρεκ Κράτσι και στη συνέχεια άρχισαν να αποσύρουν τους δικούς τους υπουργούς, αυξάνοντας την πίεση στον Μάτοβιτς να παραιτηθεί. Η βασική αιτία της κυβερνητικής κρίσης ήταν η μυστική αγορά ρωσικών εμβολίων - που κρατήθηκε κρυφή από τους εταίρους του συνασπισμού - αλλά χαιρετίστηκε από τον επικεφαλής του κυβερνητικού συνασπισμού κατά την άφιξή του στο αεροδρόμιο του Κόσιτσε.
Τα ρωσικά εμβόλια, τα οποία δεν έχουν την απαραίτητη έγκριση ασφαλείας από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (EMA), θα μπορούσαν να επιτραπούν στην αγορά. Η αγορά τους αποτελούσε επίσης παραβίαση της εξωτερικής πολιτικής της Σλοβακίας, μιας χώρας που υπερασπίζεται σταθερά ένα φιλοδυτικό μέτωπο έναντι μιας αυταρχικής επιθετικότητας με επικεφαλής τη Ρωσία και την Κίνα. Μετά την ανάληψη των καθηκόντων της κυβέρνησης, πριν από ένα και πλέον χρόνο, στην έναρξη της πανδημίας, η Σλοβακία είχε επίσης επανειλημμένα επαινεθεί ως παράδειγμα για την αντιμετώπιση της πανδημίας.
Τότε, κυκλοφορούσαν σε όλο τον κόσμο φωτογραφίες της προέδρου Ζουζάνα Τσαπούτοβα και των εκπροσώπων των τεσσάρων κομμάτων του συνασπισμού να φορούν μάσκες σε κάθε ευκαιρία. Αυτή η επίδειξη σύνεσης αποτέλεσε παράδειγμα σε αντίθεση με τον πρώην πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ και τους Πολωνούς, καθώς και ορισμένους άλλους, πολιτικούς που ενδιαφέρονται περισσότερο για τις δημόσιες σχέσεις παρά για την ασφάλεια των πολιτών τους.
<h3>Κάθαρση του κράτους από τα σκάνδαλα διαφθοράς</h3>
Στη Σλοβακία, ωστόσο, η προεκλογική εκστρατεία που ολοκληρώθηκε με τη διεξαγωγή εκλογών την τελευταία ημέρα του Φεβρουαρίου του 2020 δε στηρίχτηκε καθόλου στα συναισθήματα που σχετίζονται με το Covid-19. Το Κόμμα των Συνηθισμένων Ανθρώπων και των Ανεξάρτητων Προσωπικοτήτων (OĽaNO) κέρδισε την πλειοψηφία των εδρών. Ο ηγέτης του, ο Ίγκορ Μάτοβιτς, έδωσε έναν λαϊκίστικο τόνο λέγοντας ότι θα καθαρίσει το κράτος από τα σκάνδαλα διαφθοράς που είχαν εγκλωβίσει την προηγούμενη κυβέρνηση με όλο το επικοινωνιακό ταλέντο του στα μέσα ενημέρωσης.
Οι δεσμοί του προηγούμενου κυβερνητικού συνασπισμού SMER-SD με τη μαφία, ένα προβληματικό δικαστικό σύστημα και οι δολοφονίες του ερευνητή δημοσιογράφου Γιαν Κούτσιακ και της αρραβωνιαστικιάς του Μαρτίνα Κουσνιρόβα έπαιξαν καθοριστικό ρόλο την εκλογή της Ζουζάνα Τσαπούτοβα, η οποία εισήλθε στην ενεργό πολιτική από το εξωτερικό ένα χρόνο νωρίτερα. Τα αντιπολιτικά συναισθήματα της σλοβακικής κοινωνίας έδωσαν αρκετές ψήφους στο OĽaNO και σε τρία άλλα κόμματα που βρίσκονται κοντά στο κέντρο: Είμαστε Οικογένεια (Sme Rodina), Ελευθερία και Αλληλεγγύη (SaS) και Για το Λαό (Za ľudí), απομακρύνοντας έτσι την απειλή από το φασιστικό κόμμα του Μαριάν Κοτλέμπα (ĽSNS), σε συνδυασμό με τη συνέχιση της διακυβέρνησης από τους πρώην κυβερνώντες σοσιαλδημοκράτες (SMER-SD).
Με την ανάληψη της διακυβέρνησης, ο συνασπισμός έπρεπε να ανοίξει δύο μέτωπα: να καταπολεμήσει τη διαφθορά σε επίπεδο δημόσιας διοίκησης και δικαιοσύνης και ταυτόχρονα να καταπολεμήσει την πανδημία, επιτυγχάνοντας εντυπωσιακά αποτελέσματα. Μετά το αυστηρό lockdown κατά τη διάρκεια της περασμένης άνοιξης, η οικονομία και η δημόσια ζωή της χώρας γρήγορα επανήλθαν στην κανονικότητα.
Με το δεύτερο κύμα κατά τη διάρκεια του φθινοπώρου, τέθηκαν σε εφαρμογή ορισμένοι περιορισμοί, όπως το κλείσιμο των εστιατορίων, η επαναφορά των μασκών και το κλείσιμο των σχολείων για τους μαθητές άνω της πέμπτης τάξης. Ωστόσο, παρά τις προειδοποιήσεις των εμπειρογνωμόνων και χωρίς συντονισμό με τους κυβερνητικούς εταίρους, ο Μάτοβιτς αποφάσισε να διεξάγει σε εθνικό επίπεδο τακτικά τεστ αντιγόνων αντί να επιβάλει εθνικό lockdown.
Ήδη τότε, ο συνασπισμός είχε ξεπεράσει τα όρια του και η κυβέρνηση προσπαθούσε να αποφύγει τις στρατηγικές αδυναμίες, οι οποίες ήταν αποτέλεσμα των πολιτικών που βασίζονταν στην πολιτική τους δημοτικότητα που είχαν αποκτήσει στις εκλογές και στις επιτυχίες τους στην αρχή της πανδημίας.
Ωστόσο, το καθεστώς των συνόρων και οι κανόνες απομόνωσης δεν εφαρμόζονταν αυστηρά. Η αύξηση της κινητικότητας στο εσωτερικό της χώρας οδήγησε σε πάνω από 3.000 μολύνσεις την ημέρα στα τέλη του 2020. Όταν κορυφώθηκε τα νέα κρούσματα και οι νοσηλείες τον Ιανουάριο, πέθαινε σχεδόν το 20% όλων των νοσηλευομένων ασθενών του Covid-19. Παρόλο που στη συνέχεια επιβλήθηκε ένα αυστηρότερο lockdown και η καμπύλη επιπεδοποιήθηκε σε κάποιο βαθμό, οι νέες μεταλλάξεις του κορονοϊού και μια γενικευμένη αδιαφορία για τους περιορισμούς του Covid-19 οδήγησαν στην εκ νέου αύξηση του αριθμού των κρουσμάτων.
<h3>Η εντυπωσιακή παράδοση μιας μυστικής αγοράς</h3>
Η πολιτική κρίση ξέσπασε στα μέσα Μαρτίου της φετινής χρονιάς, όταν ο Μάτοβιτς παρήγγειλε 20.000 δόσεις του εμβολίου Sputnik από τη Ρωσία από έναν «μυστικό φορέα», οι οποίες μεταφέρθηκαν στη Σλοβακία με στρατιωτικά αεροπλάνα (χαρακτηριστικό παράδειγμα του τρόπου του πρώην πρωθυπουργού να τραβά την προσοχή). Θα πρέπει να αναφερθεί εδώ ότι οι Σλοβάκοι - σε αντίθεση με πολλές χώρες της κεντρικής Ευρώπης - δεν έχουν καμία ιστορική αποστροφή προς τη Μόσχα και μάλιστα σε κάποιο βαθμό ταυτίζονται πολιτισμικά με τους Ρώσους.
Επομένως, η κρίση αυτή δεν ήταν κατά βάση γεωπολιτική όσο φαίνεται εκ πρώτης όψεως. Αν και το εν λόγω θέμα δεν είναι αμελητέο στο παιχνίδι του συνασπισμού, το κύριο πρόβλημα ήταν η δραστική επιδείνωση των στατιστικών στοιχείων για την υγεία και η έλλειψη επαρκούς, προβλέψιμης στρατηγικής. Είχαν προηγηθεί πολυάριθμες συγκρούσεις μεταξύ του κόμματος του Μάτοβιτς και των εταίρων του στον συνασπισμό, οι οποίες είχαν ήδη οδηγήσει τους εταίρους του στον συνασπισμό Za ľudí και SaS να ζητήσουν την αποπομπή του Μάτοβιτς από την πρωθυπουργία. Ο πρωθυπουργός ακολούθησε το παράδειγμα της Ουγγαρίας και της Τσεχίας, οι οποίες είχαν δεσμευτεί να παραλάβουν δόσεις από τη Μόσχα και το Πεκίνο.
Ενώ ο Μάτοβιτς δεχόταν ήδη πιέσεις από την παράταξη του για υπερβολικά καθυστερημένη έναρξη των εμβολιασμών, διαπραγματεύτηκε μια σύμβαση με τους Ρώσους για την προμήθεια δύο εκατομμυρίων δόσεων του Sputnik V, μια σημαντική ποσότητα για μια χώρα 5,5 εκατομμυρίων κατοίκων.
Ωστόσο, οι εταίροι του συνασπισμού καταδίκασαν την είδηση της αγοράς του εμβολίου Sputnik V, ιδίως όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο πραγματοποιήθηκε η επιχείρηση. Η μυστική αγορά οδήγησε την επικεφαλής του κόμματος Za Ľudí (Για το Λαό), Βερόνικα Ρεμίσοβα να ασκήσει έντονη κριτική στον Μάτοβιτς, η οποία χαρακτήρισε τη συμπεριφορά του πρωθυπουργού «ανάρμοστη» και «ανάξια».
Το κόμμα Ελευθερία και Αλληλεγγύη (SaS), ένα από τα τέσσερα μέλη του συνασπισμού που σχημάτισε ο Μάτοβιτς μετά τις εκλογές, αποχώρησε επισήμως από τον συνασπισμό λόγω του σκανδάλου και εντάχθηκε στην αντιπολίτευση, γεγονός που αποδυνάμωσε περαιτέρω τον κυβερνητικό συνασπισμό, αφήνοντάς τον με μια μικρή πλειοψηφία.
Αυτή τη φορά ο Μάτοβιτς προδόθηκε από τα επικοινωνιακά του ένστικτα. Την επόμενη ημέρα, όταν έγινε η παραλαβή του εμβολίου, ο πρωθυπουργός αστειεύτηκε στο Radio Express ότι η Ρωσία είχε δώσει εμβόλια στη Σλοβακία σε αντάλλαγμα με την περιφέρεια των Υπερκαρπαθίων της Ουκρανίας, η οποία πριν από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο αποτελούσε τμήμα της Τσεχοσλοβακίας. Μετά την κριτική που άσκησε ο Ουκρανός υπουργός Εξωτερικών, ο Μάτοβιτς αναγκάστηκε να ζητήσει συγγνώμη.
Συνεχίζοντας να χρησιμοποιεί το Facebook ως πλατφόρμα για να εκφράζει τα παράπονά του σε όσους τον επικρίνουν, κάποια στιγμή ο Μάτοβιτς έφτασε στο σημείο να πει ότι οι αντίπαλοι πολιτικοί αισθάνονται εντάξει όταν πεθαίνουν πολλοί άνθρωποι. Παράλληλα, ευχαρίστησε τον Ούγγρο υπουργό Εξωτερικών Πέτερ Σιγιάρτο και τον Ούγγρο πρωθυπουργό Βίκτορ Όρμπαν για τις επαφές με τον Ρώσο υπουργό Οικονομίας, με τον οποίο έκανε τη συναλλαγή.
Ο Μάτοβιτς αποφάσισε να ανταλλάξει θέσεις με τον υπουργό Οικονομικών του, κάτι που φαίνεται να είναι μια κίνηση που ικανοποιεί τους εταίρους του συνασπισμού και μπορεί να συμβάλει στον τερματισμό της παρατεταμένης κρίσης. Το κόμμα OĽaNO δε θα εμποδίσει τις επιστροφές των υπουργών που παραιτήθηκαν πρόσφατα και δε θα παρέμβει στους υπουργικούς διορισμούς των εταίρων του συνασπισμού.
Οι εταίροι του συνασπισμού, με τη σειρά τους, κάλεσαν τον ΕΜΑ να ελέγξει και να πιστοποιήσει το ρωσικό εμβόλιο του Sputnik, κάτι που - εφόσον συμβεί - θα λύσει ένα πολιτικό πρόβλημα, καθώς δε θα χρειαστεί να επιλέξουν μεταξύ της ΕΕ και της Ανατολής.
Στα τέλη Μαρτίου, η Σλοβακία κατέγραψε και πάλι χαμηλότερο ποσοστό μεταδοτικότητας του Covid-19 από τον μέσο όρο της ΕΕ και σημαντικά χαμηλότερο από τους εταίρους της ομάδας του Βίεγκραντ (V4). Η θνησιμότητα μεταξύ των ασθενών μειώνεται επίσης σημαντικά, αν και τα στατιστικά στοιχεία παραμένουν υψηλά για τη Σλοβακία και τις άλλες χώρες της ομάδας Βίζεγκραντ.
<h3>Δύσκολο να φιμωθεί ο πρώην πρωθυπουργός</h3>
Προς το παρόν, φαίνεται απίθανο να διαλυθεί και πάλι ο συνασπισμός και οι Σλοβάκοι να πρέπει να επιστρέψουν στις κάλπες. Οι τρέχουσες δημοσκοπήσεις δεν είναι ευνοϊκές για κανένα από τα κόμματα του συνασπισμού. Ωστόσο, μπορεί να προκύψουν διαφορετικά σενάρια στο εγγύς μέλλον.
Πρώτον, θα είναι δύσκολο να παραμείνει σιωπηλός επ' αόριστον ο πρώην πρωθυπουργός, επειδή έχει λόγο στη διαδικασία λήψης αποφάσεων μέσω της βαρύτατης θέσης του υπουργού Οικονομικών. Είναι πιθανό ο Μάτοβιτς να προσπαθήσει να επηρεάσει ή να επισκιάσει τον πρωθυπουργό Χέγκερ (ο οποίος προέρχεται από το ίδιο κόμμα).
Εναλλακτικά, ο Μάτοβιτς μπορεί να περιμένει να εκτονωθεί η τρέχουσα κρίση και ενδεχομένως να διεκδικήσει και πάλι την ηγετική καρέκλα. Σε κάθε περίπτωση, η μικρή αλλαγή ρόλων είναι απίθανο να επιλύσει τις συνεχιζόμενες προστριβές μεταξύ των εταίρων του συνασπισμού όσον αφορά τη διαχείριση της πανδημικής κρίσης. Πράγματι, δεν είδαμε ακόμη για τελευταία φορά τον Ίγκορ Μάτοβιτς.

Το Sputnik V καθαίρεσε τον πρωθυπουργό της Σλοβακίας

Με την παραίτηση του Ίγκορ Μάτοβιτς μετά τη μυστική αγορά των εμβολίων του Sputnik, η κυβερνητική κρίση στη Σλοβακία τελείωσε.

avatar.png

235363357.jpg

Kaczyński tak jak Orbán boi się dziennikarzy, więc postanowił ich kupić lub zwolnić. Jeśli mu się uda, Polacy stracą suwerenność informacyjną, a przynależność do Zachodu będzie można utrzymać tylko na kroplówce.

Zapowiedź przejęcia sieci prasy regionalnej przez PKN Orlen od niemieckiego wydawcy słusznie budzi skojarzenia z Węgrami. Viktor Orbán rządzi dziś niepodzielnie m.in. dlatego, że zmonopolizował media. Wykorzystuje blisko 500 większych i mniejszych tytułów do partyjnej propagandy na skalę niespotykaną od upadku komunizmu. Dlatego m.in. głośna na świecie brukselska afera Józsefa Szájera na Węgrzech przechodzi bez echa – w mediach dominuje przekaz o spisku Sorosa i milionach imigrantów stale nacierających na tożsamość narodową.
Systemu Orbána nie da się po prostu skopiować w całości, ale Polska znów naśladuje kroki, które na Węgrzech doprowadziły do cofnięcia się demokracji i ustanowienia politycznej hybrydy, czasem określanej autorytaryzmem. Wyborcy są celowo pozbawiani suwerenności informacyjnej – to nie my kontrolujemy władzę dzięki mediom, to władza dzięki mediom kontroluje nas, obywateli.
<h3>Wraca Radio Wolna Europa</h3>
Nic więc dziwnego, że finansowana przez Kongres USA Agencja Mediów Globalnych podjęła decyzję o wznowieniu na Węgrzech działalności Radia Wolna Europa. W jej ocenie monopolizacja przekazu osiągnęła w tym kraju poziom alarmujący: czytelnicy, widzowie i słuchacze nie mają dostępu do innych niż rządowe źródeł informacji. Radio działa oficjalnie od września tego roku, tymczasem podbój regionalnych mediów trwa tam na całego już od 2014 r.
Uderzające, że proces przejmowania lokalnych mediów w Polsce rozpoczyna się od wykupienia ich od niemieckich właścicieli – podobnie jak na Węgrzech sześć lat temu. Dynamika polityczna też jest zbliżona: Orbán radykalnie skręcił wtedy w prawo. To, że wszystko zaczyna się podobnie, nie oznacza jednak, że skończy się tak samo. Ale metody i cele są zbieżne. Orbán zawsze wybierał rozwiązania radykalne, kiedy palił mu się grunt pod nogami. Zaostrzał kurs, zamiast ustępować, i to mu się opłacało.
Sześć lat temu wiele tysięcy młodych protestowało w Budapeszcie przeciwko podatkowi od internetu. Forma i skala demonstracji zaskoczyły rządzących, ale również opozycję: odbyły się jesienią, ledwie kilka miesięcy po drugim z kolei wyborczym triumfie premiera. Ich antysystemowa siła nie przełożyła się jednak na kapitał polityczny. Orbán rozpoczął kontrkulturowy marsz przez instytucje, a opozycja następne wybory przegrała.
Skrypty władzy napisane przez Orbána podsuwają rozwiązania, z których od lat chętnie korzysta Jarosław Kaczyński: media są następne w kolejce po ataku na sądy i wojnie z Unią Europejską. Czy podobny scenariusz mógłby ziścić się w Polsce?
<h3>Uderzenie w suwerenność informacyjną</h3>
Niekoniecznie, ale Polski nie stać na zignorowanie ryzyka. Trzeba pamiętać, że w pakiecie z wojenną retoryką, ograniczaniem autonomii uczelni, sądów, korupcją i nepotyzmem Budapeszt podminował swoje bezpieczeństwo. Bezpieczeństwo państw demokratycznych zależy bowiem również od czynnika, który nazywamy suwerennością informacyjną – to siła i różnorodność medialnej przestrzeni, pozwalającej społeczeństwu kontrolować na bieżąco własny rząd. Wykręcenie tego bezpiecznika – konkurencyjnego rynku medialnego – było dla Orbána środkiem do jego własnych celów. Tak ukrywa przed rodakami interesy, jakie prowadzi ze strategicznymi rywalami Europy i NATO: Rosją i Chinami.
Mimo że większość Węgrów jest krytyczna wobec tych dwu państw, to zarazem większość z nich nie wie – bo media Orbána ich o tym nie informują – że robiąc interesy z Komunistyczną Partią Chin i Kremlem, ich kraj osłabia własne bezpieczeństwo, ale też bezpieczeństwo całego Zachodu, w tym Polski. Przyjrzyjmy się, jak Orbán w krytycznym dla niego 2014 r. zainicjował wrogie przejęcie niezależnej prasy i mediów.
<h3>Zaczęło się od mediów regionalnych</h3>
To był przemyślany krok w strategii premiera rywalizującego o elektorat radykalnej prawicy z nacjonalistyczną partią Jobbik. Telewizja publiczna i państwowa agencja informacyjna wiele lat wcześniej zamieniła się w partyjną tubę. Powstał i skonsolidował się oligarchiczny model polityczny, którego kluczowym elementem jest holding prasy – tzw. KESMA (Środkowoeuropejska Fundacja Prasy i Mediów) – skupiający ponad 50 tytułów. Ich głównym zadaniem, jak to określił sekretarz stanu Zoltán Kovács, jest trzymanie linii rządu. Wskaźnikiem, jak daleko mogą zajść zmiany, niech będzie międzynarodowy Indeks Wolności Prasy: z lidera pluralizmu i 10. miejsca na świecie w 2006 r. nasze bratanki osunęły się na 89. pozycję w 2020 r.
W tym samym czasie Polska spadła o sześć miejsc, ale też nigdy nie była zbyt wysoko – zajmowała 56. lokatę, dziś jest w zestawieniu 62. Jeszcze wymowniejsze niech będzie to, że w 2014 r. Węgry były 64.
Przejęcie państwowych organów medialnych, podporządkowanie partyjnemu przekazowi MTV (tamtejszej telewizji publicznej) i agencji prasowej, karanie niezależnych tytułów poprzez wykluczanie ich z obiegu prenumerat w instytucjach i państwowych spółkach, odcinanie źródeł dochodów w postaci reklam i ogłoszeń publicznych – to wszystko uderzało w media, chwiejne szczególnie po światowym kryzysie finansowym.
Uwaga Orbána była jednak skupiona gdzie indziej – tam, gdzie międzynarodowa opinia publiczna zagląda rzadko, czyli na mediach lokalnych i regionalnych. Chodziło o dość konkretne zapotrzebowanie polityczne: kontrolę umysłów kluczowych grup wyborców, którzy stanowili w społeczeństwie mniejszość, ale łatwiej ich było odizolować, odciąć od dopływu informacji.
<h3>Prowincjonalne oligarchie</h3>
Zmiany na rynku dotknęły najpierw 18 różnych tytułów prasowych. Zezwalając na połączenie krajowych spółek zależnych od szwajcarsko-niemieckiego koncernu Ringier-Axel Springer, rząd wymusił zarazem, za pomocą argumentów antymonopolowych, odsprzedaż niektórych tytułów do Mediaworks Heinricha Peciny, właściciela Vienna Capital Partners.
Austriak najpierw skonsolidował rynek prasy regionalnej, odkupując od Funke Mediengruppe kolejne tytuły: „Fejér Megyei Hírlap”, „Napló”, „Vas Népe”, „Zalai Hírlap” oraz „Dunaújvárosi Hírlap” – każdy był wydawany w nakładzie 35–45 tys. egzemplarzy. Pecina bezwzględnie podporządkowywał wydawcy całą linię redakcyjną, likwidując po drodze dziennikarską niezależność, a więc wypłukując z tych instytucji sens i cel istnienia. Jeśli się to nie udawało – jak w przypadku „Népszabadság” w 2016 r. – zwalniał dziennikarzy i zamykał tytuł. Na niesławnym nagraniu Heinza-Christiana Strache z Ibizy (2019), ukazującym, jak kontrolowana przez Kreml partia Jedna Rosja wysługuje się prawicowymi partiami w Europie Środkowej do budowania sieci wpływu, Pecina mówi, że przez lata służył Orbánowi za słup.
Celem Peciny i innych oligarchów zależnych od Orbána było przejęcie kontroli nad redakcjami, ale i całym medialnym ekosystemem, włączając związki zawodowe, a nawet rynek reklamowy. Koniec końców w lokalnych społecznościach powstał represyjny system, gdzie bez kontroli obywatelskiej nad władzą – właśnie za pomocą niezależnej prasy – moszczą się patologiczne małe oligarchie.
Dziennikarze traktowani są dziś na węgierskiej prowincji wrogo, niczym politycy opozycji. Pracują niemal bez osłony, bez zaplecza instytucji, wspierającego redaktora czy zaufanego prawnika. Naturalne dążenie do prawdy jest tłamszone przez układy korupcyjne na szczytach lokalnych władz. Bunty udawały się zaś dotąd sporadycznie i tylko w większych skupiskach, jak Budapeszt, bo tylko tam są zasoby wolnego kapitału – także społecznego, w postaci informatyków pomagających redakcjom stanąć na nogi, gdy dochodzi do przejęć.
<h3>Bronić niezależnej prasy jak niepodległości</h3>
Jak pisaliśmy w <a href="https://visegradinsight.eu/tag/information-sovereignty/">raportach na temat suwerenności informacyjnej w Europie Środkowej</a>, wolna prasa w regionie, a właściwie na całym kontynencie, stoi przed kilkoma scenariuszami rozwoju. Rynek zmienia się wraz z ekspansją reklamy internetowej, pod wpływem zmian nawyków czytelniczych i kryzysu. W obliczu zagrożenia media mogą dać się uzależnić od rządowych podmiotów, wydrenować przez lokalne instytucje, a w końcu upaść, zostawiając po sobie pustkę.
Ten kryzys chętnie wykorzystują domorośli autokraci, a przede wszystkim profesjonaliści, działający od lat na zlecenie Kremla, Teheranu czy Pekinu. We wspomnianym raporcie wskazujemy, jak brak dziennikarskiej niezależności oraz koncentracja właścicielska na Węgrzech doprowadzają nawet do przejęcia fałszywych komunikatów rozpowszechnianych przez rosyjski Sputnik czy Russia Today, i to bez obecności tych agentur w kraju.
Co więc można zrobić? Zarówno Komisja Europejska, partie opozycyjne, jak i lokalne społeczności mają wszelkie narzędzia, by zapobiegać takiemu rozwojowi sytuacji. KE dotychczas nie sięgała po instrumenty pozwalające na interwencje na rynku mediów, ale ma coraz więcej powodów i wiedzy, jak należy to robić.
Opozycja ma zaś wszelkie powody, by mobilizować i organizować lokalne ośrodki wsparcia i monitoringu niezależności prasy: zapewniając pomoc prawną, koncentrując uwagę wyborców i reklamodawców na zagrożeniach związanych z psuciem rynku.
Do tego przybywa skutecznych startupów medialnych, które przy sprawnym połączeniu internetowych zrzutek, systemu miesięcznych subskrypcji w rodzaju Netflixa i zaplecza informatycznego, jeszcze kilka lat temu nieistniejącego, dają szansę na ponowne odbicie się prasy od dna i zapewnienie zarobku. To być może jest najważniejsze, bo bez dziennikarzy, którzy są finansowo niezależni, wolna prasa nie istnieje.

Na Węgrzech też się zaczęło od lokalnych mediów

Kaczyński tak jak Orbán boi się dziennikarzy, więc postanowił ich kupić lub zwolnić. Jeśli mu się uda, Polacy stracą suwerenność informacyjną.

Kaczyński, just like Orbán, is afraid of journalists, so he decided to buy or fire them. If he succeeds, Poles will lose their informational sovereignty, and their ties with the west will be dependent on drip feeding

The announcement of PKN Orlen's takeover of the regional press network from the hands of a German publisher evokes justified associations with Hungary [editor's note: Polish state-run oil company PKN Orlen bought Polska Press media group, which is controlling 20 leading regional newspapers, 120 weekly magazines, and 500 online portals]. Viktor Orbán is exercising an almost absolute power, due to, among another things, his monopoly over the media. He is exploiting nearly 500 bigger and smaller titles for party propaganda, on a scale unprecedented since the fall of communism. That's why, for example, József Szájer's Brussels scandal is going unnoticed in Hungary; the media is dominated by the narrative of Soros's conspiracy and the millions of immigrants constantly attacking national identity.
Orbán's system cannot simply be copied in its entirety, but Poland has recently once again followed in the footsteps that led to the retreat of democracy in Hungary and the establishment of a political hybrid – one that is sometimes described as authoritarian. Voters are deliberately deprived of informational sovereignty: we are not controlling the authorities through the media, the authorities use the media to controls us, the citizens.
<h3>The Return of Radio Free Europe</h3>
No wonder that the US Congress-funded Agency for Global Media decided to resume broadcasting of Radio Free Europe in Hungary. According to the agency, the monopolization of broadcasting in this country has reached an alarming level: readers, viewers and listeners have no access to sources of information that are not controlled by the government. The radio has been officially operating since September this year, the conquest of the regional media has, however, been going on since 2014.
It is striking that the process of taking over local media in Poland begins with buying them from German owners – just as happened in Hungary six years ago. The political dynamic is also similar: Orbán had radically turned to the right back then. However, just because this process has started the same way in both countries, it does not imply that it will end in the same way. The methods and goals are alike though. Orbán always went for radical solutions when the ground burned under his feet. He stepped up instead of stepping down, and it worked for him.
Six years ago, many thousands of young people protested against the internet tax in Budapest. The form and scale of the demonstrations surprised the authorities, as well as the opposition: they took place in the autumn, just a few months after the prime minister's second electoral triumph. However, the anti-establishment force did not translate into political capital. Orbán began a countercultural march through institutions and the opposition lost the next election.
The political scripts written by Orbán offer solutions that Jarosław Kaczyński has been willing to use for years: the media are next in line after the attack on the courts and the war with the European Union. Could a similar scenario come true in Poland?
<h3>Attack on information sovereignty</h3>
It does not have to, but Poland cannot afford to ignore the risk. One should remember that in consequence of a warlike rhetoric, restricting the autonomy of universities and courts, corruption and nepotism, Budapest has undermined its security. The security of democratic countries is dependent on, among other things, a so-called information sovereignty: the strength and diversity of the media space that allows society to control its own government on an ongoing basis. For Orbán the removal of this safety net – a competitive media market – was just a means to reach his own ends. Because of it, he is able to hide from his compatriots the interests he is pursuing with strategic rivals of Europe and NATO: Russia and China.
Although most Hungarians are critical of these two countries, most of them do not know – because Orbán's media do not inform them – that by doing business with the Chinese Communist Party and the Kremlin, their country weakens not only its own security, but also the security of the entire west, including Poland. Let's take a look at how Orbán initiated a hostile takeover of the independent press and media in his critical year, 2014.
<h3>It started with regional media</h3>
It was a strategic step within the prime minister's competition to win the electorate of the radical right from the nationalist Jobbik party. Public television and the state news agency had been turned into party propaganda machines many years earlier. The creation and consolidation of an oligarchic political model included one key element, which came in the form of a press holding company, the so-called KESMA (Central European Press and Media Foundation), with over 50 titles. Their main task, as Secretary of State Zoltán Kovács put it, is to keep the government line. The International Press Freedom Index can be treated as an indicator of how far such change can go: Hungary was the leader of pluralism and secured 10th place in the world in 2006, in 2020 it moved to 89th position.
At the same time, Poland has fallen by six places, but it has never been so high on this scale: it was 56th on the list in 2006, today it is in 62nd place. The year 2014 is even more telling: Hungary was then at 64th position.
The takeover of state media bodies, the subordination of MTV (local public television) and press agency to the party, punishing independent titles by excluding them from circulation through subscriptions to institutions and state companies, cutting off sources of income in the form of advertising and public announcements – it all hit the media, which were particularly unstable after the global financial crisis.
Orbán's attention, however, was focused elsewhere – where international public opinion rarely looks – that is, on local and regional media. It was about addressing a very specific political demand: to control the minds of key groups of voters who were a minority in society but were easier to isolate, to cut them off from the flow of information.
<h3>Provincial oligarchies</h3>
The changes on the market first affected 18 different press titles. By allowing the merger of national subsidiaries of the Swiss-German corporation Ringier-Axel Springer, the government also forced, by invoking antitrust arguments, the resale of certain titles to Mediaworks, which belong to Heinrich Pecina, the owner of Vienna Capital Partners.
The Austrian investor first consolidated the regional press market by purchasing further titles from Funke Mediengruppe: "Fejér Megyei Hírlap", "Napló", "Vas Népe", "Zalai Hírlap" and "Dunaújvárosi Hírlap", each with a circulation of 35-45 thousand copies. Pecina ruthlessly subordinated the entire editorial line to the publisher, thus eliminating journalistic independence and undermining the meaning and purpose of these institutions. If this failed to achieve the desired effect – as in the case of "Népszabadság" in 2016 – he fired journalists and closed the title. In the infamous recording of Heinz-Christian Strache from Ibiza (from 2019), which shows how the Kremlin-controlled United Russia party uses the right-wing parties in Central Europe to build a network of influence, Pecina says that for years he served Orbán as unofficial proxy.
The goal of Pecina and other oligarchs dependent on Orbán was to take control of the editorial offices, but also of the entire media ecosystem, including trade unions and even the advertising market. In the end, a repressive system was created in the local communities, where in the absence of civic control, pathological little oligarchies flourish – by using the independent press.
Today, journalists are treated hostilely in the Hungarian province, just like opposition politicians. They work almost without support, without institutional background and without assistance of an editor or a trusted lawyer. The natural pursuit of the truth is suppressed by the corrupt groups controlling local authorities. So far revolts against this have been successful sporadically and only in larger centres, such as Budapest, because resources such as free capital and social capital, in the form of IT specialists helping the editors to get on their feet when takeovers take place, can be only found there.
<h3>Defending independent press as sovereignty</h3>
As we wrote in <a href="https://visegradinsight.eu/tag/information-sovereignty/">our reports on information sovereignty in Central Europe</a>, the free press in the region, or rather the entire continent, can be confronted with several scenarios of development. The market is changing with the expansion of online advertising, influenced by changes in reading habits and the crisis. In the face of the threat, the media may become dependent on government entities, be drained by local institutions, and eventually collapse, leaving a void.
This crisis is eagerly exploited by home-grown autocrats, and above all by professionals who have been working for years on behalf of the Kremlin, Tehran or Beijing. In the above-mentioned report, we point out how the lack of journalistic independence and the concentration of ownership in Hungary led to the reproduction of false messages disseminated by the Russian Sputnik or Russia Today, even without the presence of these agencies in the country.
So what can be done? Both the European Commission, opposition parties and local communities have all the tools to prevent this scenario. So far, the EC has not reached for instruments allowing for intervention on the media market, but it has more and more reasons to do so and knowledge on how to go about it.
The opposition has every reason to mobilize and organize local support and monitoring centres for the independence of press: providing legal assistance and focusing the attention of voters and advertisers on the risks associated with market corruption.
In addition, there is an increasing number of successful media startups that did not exist until a few years ago that rely on an efficient mix of internet crowdfunding and systems of monthly Netflix-style subscriptions and have a necessary IT back office, that give the press a chance to rebound from the bottom up again and ensure income. This is perhaps the most important thing, because without journalists who are financially independent, a free press does not exist.

In Hungary, It Also Started With Local Media

Kaczyński, like Orbán, is afraid of journalists, so he decided to buy or fire them. If he succeeds, Poles will lose their informational sovereignty

Ο Κατσίνσκι, όπως και ο Όρμπαν, φοβάται τους δημοσιογράφους, οπότε αποφάσισε είτε να τους αγοράσει είτε να τους απολύσει. Αν πετύχει, οι Πολωνοί θα χάσουν την ενημερωτική τους κυριαρχία και οι δεσμοί τους με τη Δύση θα μπουν στην εντατική

Και στην Ουγγαρία, με τα τοπικά μέσα ξεκίνησε

Ο Κατσίνσκι, όπως και ο Όρμπαν, φοβάται τους δημοσιογράφους, οπότε αποφάσισε είτε να τους αγοράσει είτε να τους απολύσει. 

Igual que Viktor Orbán, Jaroslav Kaczynski le teme a los periodistas, así que ha decidido comprarlos o despedirlos. Si triunfa, los polacos perderán su soberanía informativa y sus lazos con Occidente serán mínimos

La adquisición del grupo de medios regionales Polska Press por parte de la petrolera estatal PKN Orlen de manos de una editora alemana invita a pensar en Hungría. El paquete incluye 20 periódicos, 120 revistas semanales y 500 medios digitales. En Hungría, el primer ministro Viktor Orbán ejerce un poder casi absoluto, como lo demuestra, entre otras, su monopolio sobre los medios de comunicación. Controla cerca de 500 medios grandes y pequeños para hacer propaganda partidista, algo sin precedentes desde la caída del comunismo. Por eso, escándalos como el del ya exeurodiputado József Szájer pasan desapercibidos en el país. En los medios prima el relato de la conspiración de Soros y los millones de inmigrantes que atentan contra la identidad nacional.
El sistema de Orbán no puede replicarse, pero Polonia ha ido dando pasos similares a los que llevaron al retroceso de la democracia en Hungría hasta establecer un régimen híbrido, a veces descrito como autoritario. Se priva a los votantes de la soberanía informativa: no controlan a las autoridades a través de los medios de comunicación, sino que las autoridades los utilizan para controlar a los ciudadanos.
<h3>El retorno de Radio Free Europe</h3>
No es extraño que la U.S. Agency for Global Media, financiada por el Congreso estadounidense, haya decidido reanudar la difusión de Radio Free Europe en Hungría. Según la agencia, el monopolio de la radiodifusión en este país ha alcanzado un nivel alarmante. Los lectores, espectadores y oyentes no tienen acceso a fuentes de información que no controle el Gobierno. La emisora funciona oficialmente desde septiembre de este año, pero el control de los medios regionales por parte del Gobierno viene desde 2014.
Es sorprendente que ese proceso en Polonia también empiece con la compra de medios locales a propietarios alemanes, como ocurrió en Hungría hace seis años. La dinámica política también se parece: Orbán había girado a la ultraderecha en su momento. Sin embargo, el parecido inicial y los métodos y objetivos similares no implican que el proceso vaya a terminar igual. Orbán siempre optó por soluciones radicales cuando las cosas empezaban a complicarse. Avanzó en vez de retroceder, y le funcionó.
Hace seis años, miles de jóvenes protestaron en Budapest contra el impuesto al internet. La forma y la magnitud de las manifestaciones sorprendieron a las autoridades y a la oposición: fueron en otoño, pocos meses después del segundo triunfo electoral del primer ministro. Sin embargo, la fuerza antisistema no se tradujo en capital político, Orbán contraatacó desde el poder con una guerra cultural y se llevó las elecciones siguientes.
El guion de Orbán ofrece soluciones que el exprimer ministro polaco y líder del partido Ley y Justicia Jaroslaw Kaczynski está dispuesto a utilizar desde hace años. Después del ataque a los tribunales y la guerra con la Unión Europea, los medios de comunicación son los siguientes en la lista. ¿Puede darse un escenario similar en Polonia?
<h3>Ataque a la soberanía informativa</h3>
No tiene por qué, pero Polonia no puede permitirse ignorar el riesgo. Como consecuencia de una retórica belicista que restringe la autonomía de las universidades y los tribunales, la corrupción y el nepotismo, Budapest ha socavado su propia seguridad. La seguridad de los países democráticos depende, entre otras, de la llamada soberanía informativa: la fuerza y la diversidad del espacio mediático que permite a la sociedad controlar su propio gobierno. Para Orbán, eliminar esta red de seguridad —un mercado mediático competitivo— era solo un medio para alcanzar sus propios fines. Ahora puede ocultarle al pueblo sus intereses con Rusia y China, rivales estratégicos de la UE y la OTAN.
Aunque la mayoría de los húngaros son críticos con estos dos países, no saben —porque los medios Orbán no les informan— que, al hacer negocios con el Partido Comunista Chino y el Kremlin, su país debilita su propia seguridad y la de todo Occidente, incluida Polonia. Veamos cómo Orbán empezó a adueñarse de los medios independientes en 2014, su año clave.
<h3>Primero, los medios regionales</h3>
Fue un paso estratégico en la competencia del primer ministro para ganar el electorado de ultraderecha del partido nacionalista Jobbik. La televisión pública y la agencia de noticias estatal se habían convertido en máquinas de propaganda del partido muchos años antes. Crear y consolidar un modelo político oligárquico incluía un elemento clave, el grupo KESMA (Fundación de Prensa y Medios de Comunicación de Europa Central), que reúne más de 50 medios. Su tarea principal, como dijo el secretario de Estado Zoltán Kovács, es mantener la línea del Gobierno. El índice internacional de libertad de prensa muestra el cambio: Hungría fue líder del pluralismo con un décimo lugar en 2006, y en 2020 está en la posición 89.
Polonia, por su parte, ha caído seis puestos, pero nunca ha estado muy arriba. Ocupaba el 56º lugar de la lista y hoy está en el 62º. El 2014 es aún más revelador. En ese momento Hungría tenía la posición 64.
El control por parte del partido de los medios estatales, la subordinación de la televisión pública local MTV y de la agencia de noticias, el castigo a los diarios independientes excluyéndolos de circulación mediante suscripciones a instituciones y empresas estatales, el corte de las fuentes de ingresos con publicidad y anuncios partidistas, entre otras medidas, han afectado a los medios de comunicación, ya inestables desde la crisis financiera mundial.
Sin embargo, la atención de Orbán se centró allí donde la opinión pública internacional rara vez mira: los medios locales y regionales. Tenía un fin político específico: controlar las mentes de grupos clave de votantes que eran minoría en la sociedad, pero que eran más fáciles de aislar, para cortarles el flujo de información.
<h3>Oligarquías provinciales</h3>
Los cambios en el mercado afectaron primero a 18 periódicos. Al permitir la fusión de las filiales nacionales de la sociedad suizo-alemana Ringier-Axel Springer, el Gobierno le obligó con argumentos antimonopolio a revenderle algunos a Mediaworks, que pertenecen al propietario de Vienna Capital Partners, Heinrich Pecina.
El inversor autriaco consolidó primero el mercado de la prensa regional comprando otros diarios de Funke Mediengruppe: Fejér Megyei Hírlap, Napló, Vas Népe, Zalai Hírlap y Dunaújvárosi Hírlap, cada uno con una tirada de 35 a 45.000 ejemplares. Pecina subordinó toda la línea editorial, eliminando la independencia periodística y socavando el propósito de los medios. Si no consigue su objetivo, despide a los periodistas y cierra el diario, como hizo con Népszabadság en 2016. En la infame grabación del exvicecanciller austriaco Heinz-Christian Strache en Ibiza en 2019, que muestra cómo el partido Rusia Unida, controlado por el Kremlin, utiliza los partidos de derecha de Europa central para construir una red de influencia, Pecina dice que durante años sirvió a Orbán como apoderado no oficial.
El objetivo de Pecina y de otros oligarcas dependientes de Orbán era controlar las redacciones, pero también todo el ecosistema mediático, incluidos los sindicatos y el mercado de la publicidad. Al final, se creó un sistema represivo en las comunidades locales, donde, a falta de control cívico, florecen pequeñas oligarquías patológicas a través de la otrora prensa independiente.
Hoy en día, los periodistas son tratados con hostilidad en la provincia húngara, igual que los políticos opositores. Trabajan casi sin apoyo institucional y sin editores o abogados de confianza. La búsqueda natural de la verdad es suprimida por los grupos corruptos que las autoridades locales controlan. Hasta ahora, las protestas contra este fenómeno han triunfado esporádicamente y solo en grandes ciudades, como Budapest, porque recursos como el capital libre y el capital social —especialistas en tecnologías de la información que ayudan a los editores a protestar cuando hay adquisiciones— solo se encuentran allí.
<h3>Una prensa independiente para garantizar la soberanía</h3>
Como escribimos en nuestros <a href="https://visegradinsight.eu/tag/information-sovereignty/">informes</a> sobre la soberanía informativa en Europa central, la prensa libre de la región y de todo el continente puede enfrentarse a varios escenarios para su desarrollo. El mercado está cambiando con la expansión de la publicidad digital, influida por los cambios en los hábitos de lectura y la crisis. Ante la amenaza, los medios pueden llegar a depender de entidades gubernamentales, ser drenados por instituciones locales y eventualmente colapsar, dejando un vacío.
Los autócratas y, sobre todo, los profesionales que llevan años trabajando para el Kremlin, Teherán o Pekín, saben explotar esta crisis. En el informe señalamos cómo la falta de independencia periodística y la concentración de la propiedad en Hungría llevaron a reproducir mensajes falsos difundidos por Sputnik o Russia Today, incluso sin que estos estuvieran en el país.
¿Qué se puede hacer? La Comisión Europea, los partidos de la oposición y las comunidades tienen herramientas para prevenir este escenario. Hasta ahora, la Comisión no ha conseguido instrumentos para intervenir en el mercado de los medios, pero cada vez tiene más razones y conocimientos para hacerlo.
La oposición tiene motivos para movilizarse y organizar centros locales de apoyo y vigilancia de la independencia mediática. Pueden darles asistencia jurídica y centrar la atención de los votantes y los anunciantes en los riesgos asociados a la corrupción en el mercado.
Además, cada vez hay más empresas de medios exitosas que no existían hace unos años y que dependen de una combinación eficaz de financiación colectiva, sistemas de suscripciones mensuales al estilo de Netflix y una oficina de apoyo informático, que dan a la prensa la oportunidad de recuperarse desde la base y garantizar sus ingresos. Esto es quizá lo más importante, porque sin periodistas independientes en términos financieros no habrá una prensa libre.

Polonia sigue los pasos de Hungría en el control de los medios de comunicación

Igual que Orbán, Kaczyński le teme a los periodistas y ha decidido comprarlos o despedirlos. Si triunfa, los polacos perderán su soberanía informativa

Kaczyński, tout comme Orbán, a peur des journalistes. Alors il a décidé de les acheter ou de les licencier. S'il réussit, les médias polonais perdront leur indépendance, et leurs liens avec l'Occident dépendront d'une information délivrée au goutte-à-goutte. Comme en Hongrie.

L'annonce du rachat par PKN Orlen du réseau de presse régional des mains d'un éditeur allemand évoque la situation en Hongrie. Viktor Orbán exerce un pouvoir quasi absolu, en raison, entre autres, de son monopole sur les médias. Il exploite près de 500 titres de plus en plus petits pour la propagande du parti et à une échelle sans précédent depuis la chute du communisme. Ainsi, par exemple, le scandale de József Szájer à Bruxelles passe-t-il inaperçu en Hongrie. Car les médias sont dominés par le récit conspirationniste sur Soros et les millions d'immigrants qui attaquent constamment l'identité nationale.
Le système d'Orbán ne peut pas être juste copié dans son intégralité, mais la Pologne a récemment suivi une fois de plus les traces qui ont conduit au recul de la démocratie en Hongrie et à l'établissement d'un système politique hybride - parfois décrit comme autoritaire. Les électeurs sont délibérément privés de leur indépendance en matière informationnelle. Et nous ne contrôlons pas les autorités par le biais des médias puisque les autorités utilisent les médias pour nous contrôler, nous, citoyens.
<h3>Le retour de la radio Europe libre</h3>
Il n'est pas étonnant que l'Agence américaine pour les médias mondiaux (Agency for Global Media), financée par le Congrès américain, ait décidé de reprendre la diffusion de Radio Free Europe en Hongrie. Selon l'agence, la monopolisation de la diffusion dans ce pays a atteint un niveau alarmant : les lecteurs, les téléspectateurs et les auditeurs n'ont accès à aucune source d'information qui ne soit pas contrôlée par le gouvernement. La radio est officiellement opérationnelle depuis septembre de cette année, mais la conquête des médias régionaux se poursuit depuis 2014.
Il est frappant de constater que le processus de prise de contrôle des médias locaux en Pologne commence par leur rachat à des propriétaires allemands - comme cela s'est produit en Hongrie il y a six ans. La dynamique politique est aussi similaire : Orbán avait alors fait un virage à droite. Mais ce n'est pas parce que le processus a commencé de la même manière dans les deux pays qu'il va se terminer de la même manière. Les méthodes et les objectifs sont cependant similaires. Orbán a toujours opté pour des solutions radicales lorsqu'il y avait péril en la demeure. Il a tiré son épingle du jeu au lieu de se retirer, et cela a fonctionné pour lui.
Il y a six ans, plusieurs milliers de jeunes ont protesté contre la taxe sur l'Internet à Budapest. La forme et l'ampleur de ces manifestations ont surpris les autorités, ainsi que l'opposition : elles ont eu lieu à l'automne, quelques mois seulement après le second triomphe électoral du Premier ministre. Cependant, la force anti-establishment ne s'est pas traduite en capital politique. Orbán a entamé une marche contre-culturelle dans les institutions et l'opposition a perdu les élections d'après.
Les scénarios politiques écrits par Orbán offrent des solutions que Jarosław Kaczyński voulait utiliser depuis des années : les médias sont les prochains sur la liste après l'attaque des tribunaux et la guerre avec l'Union européenne. Un scénario similaire pourrait-il dés lors se réaliser en Pologne ?
<h3>Attaque contre l'indépendance de l'information</h3>
Elle n'est pas obligée de le faire, mais la Pologne ne peut pas se permettre d'ignorer ce risque. Il faut se rappeler qu'à cause d'une rhétorique guerrière, limitant l'autonomie des universités et des tribunaux, de la corruption et du népotisme, Budapest a miné son cadre démocratique. Ce dernier dépend, entre autres, de l'indépendance de l'information : la force et la diversité de l'espace médiatique qui permet à la société de contrôler en permanence son propre gouvernement. Pour Orbán, la suppression de ce filet de sécurité - un marché médiatique concurrentiel - n'était qu'un moyen d'atteindre ses propres objectifs. Grâce à cela, il est capable de cacher à ses compatriotes les intérêts qu'il poursuit avec des rivaux stratégiques de l'Europe et de l'OTAN : la Russie et la Chine.
Bien que la plupart des Hongrois soient critiques à l'égard de ces deux pays, la plupart d'entre eux ne savent pas - parce que les médias d'Orbán ne les informent pas - qu'en faisant des affaires avec le Parti communiste chinois et le Kremlin, leur pays affaiblit non seulement sa propre sécurité, mais aussi celle de tout l'Occident, y compris la Pologne. Voyons comment Orbán a lancé une prise de contrôle hostile de la presse et des médias indépendants en 2014.
<h3>Cela a commencé avec les médias régionaux</h3>
C'était une étape stratégique dans la course du Premier ministre pour gagner l'électorat de droite radicale au parti nationaliste Jobbik. La télévision publique et l'agence de presse d'État avaient été transformées en machines de propagande du parti bien des années auparavant. La création et la consolidation d'un modèle politique oligarchique comprenait un élément clé, qui a pris la forme d'une holding de presse, la KESMA (Central European Press and Media Foundation), avec plus de 50 titres. Leur tâche principale, comme l'a dit le secrétaire d'État Zoltán Kovács, est de maintenir la ligne du gouvernement. Le classement international de la liberté de la presse peut être considéré comme un indicateur de l'ampleur de ce changement : en 2006, la Hongrie était le leader du pluralisme et obtenait la 10e place dans le monde. En 2020, elle est passée à la 89e position.
Dans le même temps, la Pologne a perdu six places : elle était 56e sur la liste en 2006, aujourd'hui elle est à la 62e place. L'année 2014 est encore plus révélatrice : la Hongrie atteignait alors la 64e place.
La prise de contrôle des organes de presse d'État, la subordination de MTV (la télévision publique locale) et de l'agence de presse au parti, la sanction des titres indépendants en les excluant de la circulation par le biais d'abonnements à des institutions et des entreprises d'État, la coupure des sources de revenus sous forme de publicité et d'annonces publiques - tout cela a frappé les médias, particulièrement instables après la crise financière mondiale.
L'attention d'Orbán s'est toutefois portée ailleurs - là où l'opinion publique internationale regarde rarement - c'est-à-dire sur les médias locaux et régionaux. Il s'agissait de répondre à une demande politique très spécifique : contrôler les esprits de groupes d'électeurs clés, minoritaires dans la société mais plus faciles à isoler, couper du flux d'informations.
<h3>Les oligarchies provinciales</h3>
Les changements sur le marché ont d'abord touché 18 titres de presse différents. En autorisant la fusion des filiales nationales de la société germano-suisse Ringer-Axel Springer, le gouvernement a également forcé, en invoquant des arguments antitrust, la revente de certains titres à Mediaworks, qui appartiennent à Heinrich Pecina, le propriétaire de Vienna Capital Partners.
L'investisseur autrichien a d'abord consolidé le marché de la presse régionale en achetant d'autres titres du Funke Mediengruppe : Fejér Megyei Hírlap, Napló, Vas Népe, Zalai Hírlap et Dunaújvárosi Hírlap, chacun avec des tirages à 35-45 mille exemplaires. Pecina a impitoyablement subordonné toute la ligne éditoriale à l'éditeur, éliminant ainsi l'indépendance journalistique et sapant le sens et l'objectif de ces institutions. Si cela ne produisait pas l'effet souhaité - comme dans le cas du Népszabadság en 2016 - il licenciait les journalistes et fermait le titre. Dans les enregistrements tristement célèbre de « Heinz-Christian Strache » à Ibiza (en 2019), qui montrent comment le parti Russie Unie, contrôlé par le Kremlin, utilise les partis de droite en Europe centrale pour construire un réseau d'influence, Pecina dit que pendant des années, il a servi Orbán comme mandataire non officiel.
L'objectif de Pecina et des autres oligarques dépendant d'Orbán était de prendre le contrôle des rédactions, mais aussi de tout l'écosystème des médias, y compris les syndicats et le marché de la publicité. Le système est ainsi devenu répressif dans les communautés locales où, en l'absence de contrôle civique, de petites oligarchies s'épanouissent, en utilisant la presse indépendante.
Aujourd'hui, les journalistes sont traités de manière hostile dans les provinces hongroises, tout comme les politiciens de l'opposition. Ils travaillent presque sans soutien, sans cadre institutionnel et sans l'aide d'un rédacteur en chef ou d'un avocat de confiance. La recherche naturelle de la vérité est réprimée par des groupes corrompus qui contrôlent les autorités locales. Jusqu'à présent, les révoltes contre cette situation n'ont eu que des succès sporadiques et uniquement dans les grands centres, comme Budapest. Car c'est là que l'on trouve des ressources en capital libre et capital social : des spécialistes en informatique qui aident les rédacteurs en chef à se remettre sur pied lors des prises de contrôle.
<h3>Défendre la presse indépendante&nbsp;</h3>
Comme nous l'avons écrit dans <a href="https://visegradinsight.eu/tag/information-sovereignty/">nos rapports sur l'indépendance de l'information en Europe centrale</a>, la presse libre dans la région, ou plutôt sur l'ensemble du continent, peut être confrontée à plusieurs scénarios de développement. Le marché se transforme avec l'expansion de la publicité en ligne, influencée par les changements d'habitudes de lecture et la crise. Face à cette menace, les médias peuvent devenir dépendants des entités gouvernementales, être vidés de leur substance par les institutions locales et finalement s'effondrer en laissant un vide.
Cette crise est exploitée avec enthousiasme par les autocrates locaux, et surtout par les professionnels qui travaillent depuis des années au nom du Kremlin, de Téhéran ou de Pékin. Dans le rapport susmentionné, nous soulignons comment le manque d'indépendance journalistique et la concentration de la propriété en Hongrie ont conduit à la reproduction de faux messages diffusés par Spoutnik &nbsp;ou Russia Today, même sans la présence de ces agences dans le pays.
Que faire ? La Commission européenne, les partis d'opposition et les collectivités locales disposent de tous les outils pour empêcher ce scénario. Jusqu'à présent, la Commission européenne n'a pas encore trouvé d'instruments permettant d'intervenir sur le marché des médias, mais elle a de plus en plus de raisons de le faire et sait comment s'y prendre.
L'opposition a toutes les raisons de mobiliser et d'organiser des centres locaux de soutien et de contrôle de l'indépendance de la presse : fournir une assistance juridique et attirer l'attention des électeurs et des annonceurs sur les risques liés à la corruption des marchés.
En outre, il existe un nombre croissant de start-up de média qui n'existaient pas il y a quelques années encore, qui s'appuient sur un mélange efficace de crowdfunding et de systèmes d'abonnements mensuels de type Netflix, et qui disposent d'un back office informatique nécessaire, qui donnent à la presse une chance de rebondir à partir de la base et de s'assurer des revenus. C'est peut-être la chose la plus importante, car sans journalistes financièrement indépendants, une presse libre n'existe pas.

La Pologne dans les pas de la Hongrie pour contrôler les médias

Kaczyński a peur des journalistes. Alors il a décidé de les acheter ou les licencier, faisant perdre aux médias leur indépendance. Comme en Hongrie.

Kaczyński hat, genau wie Orbán, Angst vor Journalisten. Also beschloss er, sie entweder zu kaufen oder zu entlassen. Wenn er Erfolg hat, werden die Polen ihre informationelle Souveränität verlieren. Ihr Kontakt zum Westen hängt am seidenen Faden. 

Die Ankündigung der Übernahme des Netzwerks regionaler Medien durch PKN Orlen aus dem Besitz eines deutschen Verlegers weckt berechtigte Assoziationen mit Ungarn [der staatliche polnische Ölkonzern PKN Orlen kaufte die Mediengruppe Polska Press, der 20 führende Regionalzeitungen, 120 Wochenzeitschriften und 500 Online-Portale angehören, Anm. d. Red.]. Viktor Orbán kann eine fast absolute Macht ausüben, und sein Medienmonopol ist dabei ein wichtiger Faktor. Er instrumentalisiert fast 500 größere und kleinere Titel für seine Parteipropaganda, und zwar in einem seit dem Ende der Sowjetunion beispiellosen Ausmaß. So blieb zum Beispiel der Brüsseler Skandal von József Szájer in Ungarn unbemerkt. Die Medien werden von der Verschwörungserzählung um Soros und dem Narrativ von Millionen von Immigranten beherrscht, die eine ständige Gefahr für die nationale Identität seien.
Das System Orbán kann zwar nicht einfach in seiner Gesamtheit kopiert werden. Aber Polen hat in jüngster Zeit wieder ähnliche Maßnahmen ergriffen, die in Ungarn zur Untergrabung der Demokratie und zur Etablierung eines politischen Hybrids führten – eines Systems, das manchmal als autoritär bezeichnet wird. Die Wählerinnen und Wähler werden absichtlich einer informationellen Souveränität beraubt. Wir kontrollieren nicht die Arbeit der Behörden durch die Medien, die Behörden benutzen die Medien, um uns, die Bevölkerung, zu kontrollieren.
<h3>Die Rückkehr von Radio Free Europe</h3>
Kein Wunder, dass die vom US-Kongress finanzierte Agency for Global Media beschloss, Radio Free Europe in Ungarn wieder senden zu lassen. Nach Angaben der Agency hat die Monopolisierung des Rundfunks in diesem Land ein alarmierendes Ausmaß erreicht: Leser, Zuschauerinnen und Hörer haben keinen Zugang zu Informationsquellen, die nicht von der Regierung kontrolliert werden. Radio Free Europe ist seit September dieses Jahres offiziell in Betrieb, die Vereinnahmung der regionalen Medien geht jedoch seit 2014 weiter.
Auffällig ist, dass der Prozess der Übernahme lokaler Medien in Polen damit beginnt, dass man sie ihren deutschen Eigentümern abkauft. So war es auch vor sechs Jahren in Ungarn. Auch die politische Dynamik ist ähnlich: Orbán hatte sich damals radikal nach rechts gewandt. Aber nur weil dieser Prozess in beiden Ländern auf die gleiche Weise anfing, bedeutet das nicht, dass er auch auf die gleiche Weise enden wird. Die Methoden und Ziele sind jedoch ähnlich. Orbán ging immer dann zu radikalen Lösungen über, wenn er unter Druck geriet. Er trat fester auf, statt abzutreten. Und war mit dieser Strategie erfolgreich. &nbsp;
Vor sechs Jahren protestierten in Budapest viele Tausende junge Menschen gegen die Internet-Steuer. In ihrer Art und in ihrem Umfang überraschten die Demonstrationen sowohl die Behörden als auch die Opposition: Sie fanden im Herbst statt, nur wenige Monate nach dem zweiten Wahlsieg des Ministerpräsidenten. Diese Anti-Establishment-Revolte konnte jedoch nicht in politisches Kapital umgewandelt werden. Orbán begann seinen reaktionären Marsch durch die Institutionen, und die Opposition verlor die nächste Wahl.
Die politischen Skripte Orbáns bieten Lösungen, die Jarosław Kaczyński seit Jahren zu nutzen bereit ist: Nach dem Angriff auf die Gerichte und dem Krieg mit der Europäischen Union sind die Medien als nächste an der Reihe. Könnte sich diese Linie auch in Polen durchsetzen?
<h3>Angriff auf die Souveränität von Information</h3>
Es muss nicht so kommen. Aber Polen kann es sich nicht leisten, das Risiko zu ignorieren. Man darf nicht vergessen, dass Budapest mithilfe einer kriegerischen Rhetorik die Autonomie von Universitäten und Gerichten eingeschränkt hat, und mit Korruption und Vetternwirtschaft seine Sicherheit untergräbt. Die Sicherheit demokratischer Länder hängt unter anderem von der sogenannten Informationssouveränität ab: der Stärke und Vielfalt der Medienlandschaft, die es einer Gesellschaft ermöglicht, ihre eigene Regierung zu kontrollieren. Für Orbán war die Beseitigung dieses Sicherheitsnetzes – eines wettbewerbsorientierten Medienmarktes – nur ein Mittel, um seine eigenen Ziele zu erreichen. So kann er seine gemeinsamen strategischen Interessen mit Russland und China, den Rivalen Europas und der Nato, vor seinen Landsleuten verbergen.
Obwohl die meisten Ungarn diesen beiden Ländern kritisch gegenüberstehen, wissen die meisten von ihnen nicht – weil sie von Orbáns Medien nicht dazu informiert werden –, dass ihr Land durch Geschäfte mit der Kommunistischen Partei Chinas und dem Kreml nicht nur seine eigene Sicherheit, sondern auch die Sicherheit des gesamten Westens, einschließlich Polens, gefährdet. Schauen wir uns an, wie Orbán in seinem entscheidenden Jahr 2014 seine feindliche Übernahme der unabhängigen Presse und Medien eingeleitet hat.
<h3>Mit regionalen Medien fing es an</h3>
Es war ein strategischer Schritt des Premierministers, die Wählerschaft der radikalen Rechten von der nationalistischen Jobbik-Partei zu gewinnen. Das öffentlich-rechtliche Fernsehen und die staatliche Nachrichtenagentur waren schon viele Jahre zuvor in Parteipropagandamaschinen verwandelt worden. Für die Konsolidierung seines oligarchischen politischen Modells gab es ein Schlüsselelement, die Presse-Holding der sogenannten KESMA (Central European Press and Media Foundation) mit über 50 Titeln. Ihre Hauptaufgabe besteht darin, wie es Staatssekretär Zoltán Kovács formulierte, die Regierungslinie aufrechtzuerhalten. Der World Press Freedom Index kann als ein Indikator dafür gelten, wie weit ein solcher Wandel gehen kann: Ungarn war einmal sehr pluralistisch: 2006 belegte es den 10. Platz in der Welt. 2020 ist Ungarn nur noch auf Platz 89.
Gleichzeitig ist Polen um sechs Plätze zurückgefallen, aber Polen hatte auf diesem Index nie besonders gut abgeschnitten: 2006 lag es auf Platz 56 der Liste, heute liegt es auf Platz 62. Noch aussagekräftiger ist das Jahr 2014: Ungarn lag damals auf Platz 64.
Die Übernahme der staatlichen Medienorgane, die Unterordnung von MTV (öffentliches Lokalfernsehen) und des Regionalpresse-Netzwerks unter die Partei, die Bestrafung unabhängiger Titel durch den Ausschluss sie bei Institutionen und staatlichen Unternehmen zu abonnieren, die Abschottung ihrer Einnahmequellen bei Werbung und öffentlichen Aufträgen – all das traf die Medien hart, besonders auch weil sie nach der weltweiten Finanzkrise ohnehin angeschlagen waren.
Orbáns Aufmerksamkeit richtete sich jedoch anderswo hin. Dorthin, wo die internationale Öffentlichkeit nur selten blickt: auf die lokalen und regionalen Medien. Es ging darum, eine ganz spezifische politische Forderung zu erfüllen: die Köpfe von wichtigen Wählergruppen zu kontrollieren, die zwar eine Minderheit in der Gesellschaft sind, aber leicht zu isolieren und vom Informationsfluss abzuschneiden.
<h3>Oligarchien in der Provinz</h3>
Die Veränderungen auf dem Markt betrafen zunächst 18 verschiedene Pressetitel. Indem die Regierung den Zusammenschluss der nationalen Tochtergesellschaften des schweizerisch-deutschen Konzerns Ringier-Axel Springer erlaubte, erzwang sie unter Berufung auf kartellrechtliche Argumente auch den Weiterverkauf bestimmter Titel an Mediaworks, die Heinrich Pecina, dem Eigentümer von Vienna Capital Partners, gehören.
Der österreichische Investor konsolidierte zunächst den regionalen Pressemarkt durch den Kauf weiterer Titel von der Funke-Mediengruppe: "Fejér Megyei Hírlap", "Napló", "Vas Népe", "Zalai Hírlap" und "Dunaújvárosi Hírlap", mit einer Auflage von jeweils 35.000 bis 45.000 Exemplaren. Pecina ordnete die redaktionelle Linie rücksichtslos den Wünschen des Verlegers unter. Die journalistische Unabhängigkeit und damit Sinn und Zweck dieser Institutionen wurden damit untergraben. Wenn diese Maßnahmen nicht den gewünschten Effekt erzielten, wie im Fall von "Népszabadság" im Jahr 2016, entließ er Journalisten und schloss den betreffenden Titel. Im berüchtigten Ibiza-Video von Heinz-Christian Strache von 2019, das zeigt, wie die vom Kreml kontrollierte Partei Einiges Russland die rechten Parteien in Mitteleuropa benutzt, um ein eigenes Einfluss-Netzwerk aufzubauen, sagt Pecina, dass er für Orbán jahrelang als inoffizieller Stellvertreter tätig war.
Das Ziel von Pecina und anderen von Orbán abhängigen Oligarchen war es, die Kontrolle über die Redaktionen, aber auch über das gesamte Medienökosystem, einschließlich der Gewerkschaften und sogar des Werbemarktes, zu übernehmen. Am Ende wurde ein repressives System in den lokalen Gemeinden geschaffen, in denen in Ermangelung bürgerlicher Kontrolle kleine Regionaloligarchien gedeihen – mithilfe der unabhängigen Presse.
Heute werden Journalisten in der ungarischen Provinz genauso feindselig behandelt wie Oppositionspolitiker. Sie arbeiten fast ohne Unterstützung, ohne institutionellen Hintergrund und ohne Hilfe einer Redaktion oder anwaltlichen Rückhalt. Das Streben nach Wahrheit wird von den korrupten Gruppen unterdrückt, die die lokalen Behörden kontrollieren. Dagegen anzugehen war bisher nur sporadisch und nur in größeren Zentren wie Budapest erfolgreich, weil es Ressourcen, wie monetäres Kapital und Sozialkapital in Form von IT-Spezialisten, die den Redakteurinnen und Redakteuren bei Übernahmen auf die Beine helfen, nur dort überhaupt gibt.
<h3>Verteidigung der unabhängigen Presse als Merkmal der Souveränität</h3>
Wie wir in <a href="https://visegradinsight.eu/tag/information-sovereignty/">unseren Berichten über die Informationssouveränität in Mitteleuropa</a> beschrieben haben, könnte die freie Presse in der Region, oder besser gesagt auf dem gesamten Kontinent, in Zukunft verschiedene Entwicklungsszenarien erleben. Der Markt verändert sich, mit der Ausweitung von Online-Werbung, veränderten Lesegewohnheiten und der Krise. Angesichts dieser Bedrohungen können die Medien von staatlichen Stellen abhängig, und dadurch von lokalen Institutionen ausgenutzt werden. Schließlich könnten sie &nbsp;ganz zusammenbrechen – und hinterlassen eine Lücke.
Diese Krise wird von einheimischen Autokraten und vor allem von Fachleuten, die seit Jahren im Auftrag des Kremls, Teherans oder Pekings arbeiten, eifrig ausgenutzt. In dem oben genannten Bericht weisen wir darauf hin, wie der Mangel an journalistischer Unabhängigkeit und die Eigentumskonzentration in Ungarn dazu geführt hat, dass Falschnachrichten, die von der russischen Agentur Sputnik oder von Russia Today verbreitet werden, auch ohne die Präsenz dieser Agenturen vor Ort im Land reproduziert werden.
Was kann also getan werden? Sowohl die Europäische Kommission als auch die Oppositionsparteien und die lokalen Gemeinschaften verfügen über alle Instrumente, um dieses Szenario zu verhindern. Bisher hat die EU noch nicht zu Instrumenten gegriffen, die eine Intervention auf dem Medienmarkt ermöglichen. Aber sie hat immer mehr Gründe dazu und weiß, wie sie vorgehen kann.
Die Opposition hat allen Grund, lokale Unterstützungs- und Überwachungszentren für die Unabhängigkeit der Presse zu mobilisieren und zu organisieren, Rechtsbeistand zu leisten und die Aufmerksamkeit von Wählern und Inserenten auf die mit der Marktkorruption verbundenen Risiken zu lenken.
Darüber hinaus gibt es eine wachsende Zahl erfolgreicher Medien-Startups, die es bis vor wenigen Jahren noch nicht gegeben hatte. Sie nutzen eine effiziente Mischung aus Internet-Crowdfunding und monatlichen Abonnements, wie bei Netflix, und sind auch im IT-Bereich entsprechend ausgestattet. Sie sind eine Chance für die Presselandschaft, sich wieder von unten zu erholen und neue Einnahmequellen zu sichern. Das ist vielleicht das Wichtigste: Denn ohne finanziell unabhängigen Journalismus, kann es keine freie Presse geben.

Wie in Ungarn: Bei den regionalen Medien fängt es an

Kaczyński hat, wie Orbán, Angst vor Journalisten. Also werden sie bestochen oder entlassen. Die polnische Presse könnte ihre Souveränität verlieren.

Wojciech Przybylski

Sputnik V Propelled The Slovak Prime Minister Out of Office

In Hungary, It Also Started With Local Media