While some Central and Eastern European states still remain eager to deepen their links with Beijing, absences at the summit in February could point to a reverse tendency

In February, the Romanian government started discussions on a memorandum to ban overseas companies without an EU bilateral agreement from participating in public tenders. Once the memorandum is approved, it will affect Chinese infrastructure corporations working on highway and railway projects. Government officials have stated that the change aims to exclude firms not fulfilling EU standards. The decision came as a surprise to many since the Central and Eastern European region (CEE) has considerably tightened its links with Beijing. The region has even been labelled as a "Chinese Trojan horse" bought "on the cheap". CEE countries’ economic rapprochement with China has been viewed as an open door for Beijing’s divide and rule tactics towards the EU and its authoritarian agenda in the region. However, recent developments have shown that CEE countries do not seem to be as receptive to China as before.
<h3>The Chinese "trojan horse" slowly backing out?</h3>
Western media has long viewed the area as a homogenous post-communist region, prone to democratic backsliding, elite capture and corruption. The region’s attempts to strengthen ties with Beijing have damaged its reputation and as a result, CEE has become a worrying topic for the West.
China’s ever-increasing relations with the CEE countries were largely framed within the 17+1 initiative, which includes China and 17 CEE countries. Currently, 11 of these states are EU members. The project was designed to enhance cooperation between Beijing and the region. While China vowed to invest, develop infrastructure and help boost regional economies, the 17 states promised to provide Beijing with cheap access to European markets.
The format was soon integrated into China’s wider Belt and Road Initiative, which was launched in 2013. Beijing’s emergence in the region intersected with democratic backsliding, particularly in Hungary and Poland. The 17+1 initiative has been widely seen as a forum providing China significant leverage over the region through incentives, such as investment, infrastructure and transport projects. As a result, the platform has drawn a large amount of criticism in Western Europe for allegedly promoting the authoritarian "China model" in the region and eventually undermining EU cohesion.
Cooperation backed by Chinese investment has developed steadily throughout the past decade. Nonetheless, it witnessed a significant decrease in 2020, when CEE opted for "social distancing" from Beijing. China has sparked doubts among the region’s leaders due to trade imbalances, a lack of access to the Chinese market and unfulfilled promises regarding large-scale investment. Overall, their expectations did not match China’s intentions. The 17+1 summits were subsequently seen as “photo opportunities” rather than chances to bring about tangible results. They understood the high risks associated with cooperation with the Chinese Communist Party as well. One Romanian government representative stated that Beijing tries “to impose their own model” and “shows the same aggressive behaviour as Russia”.
The global pandemic, which is widely considered to have originated in China, has somewhat set the tone as well. Responding to this issue, in January 2020, Chinese President Xi Jinping announced the holding of 17+1 summits on an annual basis. Moreover, he made new promises to import more food products from the region and vowed that more eastern European states, other than Hungary and Serbia, could receive access to Chinese vaccines. Nevertheless, it is uncertain if more summits and promises will change minds in the region. This was demonstrated at the 17+1 summit in February, which looked like more of an "11+1" meeting. Despite Chinese pressure to send high-level decision-makers, six countries were only represented by ministers and not their heads of state. The countries that ignored the Chinese request were from the Nato 2004 enlargement countries, such as Bulgaria, Estonia, Latvia, Lithuania, Romania and Slovenia. While some CEE states, such as Hungary and Serbia, still remain eager to further deepen links with Beijing, the absences at the February summit show that the region’s "romance" with China may be on the decline. However, attempts to deal with Beijing had started even earlier with the establishment of the Three Seas Initiative.
<h3>The Three Seas Initiative – the end of the short honeymoon?</h3>
The Three Seas Initiative (3SI) was launched in 2015 by Croatia and Poland and aimed to boost interconnectivity by facilitating energy security, the digital economy and transportation along a north-south axis in Central and Eastern Europe. The name of the initiative was inspired by the Adriatic, Baltic and Black Seas that border the region. As a vital political platform, it encompasses 12 states and is backed by key actors like the European Commission, Germany and the United States.
Apart from its geopolitical importance in curbing Russian influence, the 3SI also seems to be a response to China’s Belt and Road Initiative, which is also active in the region. While confronting Chinese geopolitical aspirations, the project helped boost the economies of US allies and reduce China’s economic overtures in the region. The initiative is very specific and ambitious, as countries along the north-south axis are characterised by relatively smaller markets and levels of investment.
Even though the CEE countries are among some of the fastest-growing economies in the EU, the International Monetary Fund (IMF) revealed that weak infrastructure is further aggravating economic disparities between the EU’s East and West. This is why China set out to enter the EU through poorer countries under 17+1. Chinese-led projects and "easy" investment opportunities in the region are not transparent and are linked to weak governance, corruption and cost overruns. Due to this, the 3SI initiative is deemed essential to post-communist countries’ reliance on “honest investments” rather than taking money from China.
In a recent paper, the IMF stated that the infrastructure gap in the region hinders economic growth and member states’ political commitment to the EU. While the "debt-trap" diplomacy offered by Beijing has proven attractive for many CEE countries, the 3SI initiative could help close this gap and stabilise the economy in the region by creating proper living standards, high-quality jobs and countering economic contractions.
While the global pandemic has demonstrated the instability of the Chinese chain supply, the 3SI project could enhance cross-border connectivity and prepare the region for more desirable supply chains. One way to curb Chinese advances in the region lies in the prevention of Huawei 5G infrastructure by promoting the “5G Clean Network Security” plan. This is currently favoured by most CEE states. For instance, Romania has already excluded Huawei from its national plans. Deals concerned with gas pipelines from Poland to Croatia and highways from Lithuania to Greece’s Aegean coast could alter Chinese ambitions regarding energy and transportation.
Recent developments around the 17+1 and 3SI initiatives demonstrate that after a decade the region’s expectations do not align with Beijing’s real aspirations. Most CEE states have become aware that unconditional cooperation with China is risky and is not a "win-win" strategy. Nevertheless, while the CEE region needs an economic boost, it might find it difficult to refuse any "alluring" investment deals from Beijing. In this situation, the EU’s continued engagement with the region, backed by its consistent policy-strategies regarding China, remains paramount.

The Fading “Charm Offensive”: Is China Losing Its Game in Central And Eastern Europe?

As governments in Central and Eastern Europe opt for divergent strategies towards Beijing, the Chinese “charm offensive” is fading in the region

Tandis que certains États d'Europe centrale et orientale restent désireux d'approfondir leurs liens avec Pékin, d'autres montrent des signes de distanciation sociale avec la Chine depuis l'essor de la pandémie.

En février, le gouvernement roumain a entamé des discussions sur un mémorandum visant à interdire aux entreprises étrangères ne disposant pas d'un accord bilatéral avec l'UE de participer aux appels d'offres publics. Une fois le mémorandum approuvé, il affectera les sociétés d'infrastructure chinoises travaillant sur des projets autoroutiers et ferroviaires. Les responsables gouvernementaux ont déclaré que ce changement vise à exclure les entreprises qui ne respectent pas les normes européennes. Cette décision en a surpris plus d'un, car les pays d'Europe centrale et orientale (PECO) ont considérablement resserré leurs liens avec Pékin. La région a même été qualifiée de « cheval de Troie chinois » acheté « à bas prix ». Le rapprochement économique des PECO avec la Chine a été considéré comme un avant-poste de Pékin dans sa stratégie vis-à-vis de l'UE consistant à diviser pour mieux régner afin d'imposer son programme autoritaire dans la région. Cependant, les développements récents ont montré que les PECO ne semblaient pas être aussi réceptifs à la Chine qu'auparavant.
<h3>Le « cheval de Troie » chinois fait-il lentement marche arrière ?</h3>
Les médias occidentaux ont longtemps considéré les PECO comme une région post-communiste homogène, sujette aux dérapages démocratiques, à l'emprise des élites et à la corruption. Les tentatives de la région pour renforcer ses liens avec Pékin ont nui à sa réputation et en ont fait un sujet de préoccupation pour l'Occident.
La croissance continue des relations entre la Chine et les PECO a eu lieu dans le cadre de l'initiative 17+1, qui comprend la Chine et 17 PECO, dont 11 sont actuellement des États membres de l'UE. Le projet a été conçu pour renforcer la coopération entre Pékin et la région. La Chine s'engageait à investir, à développer les infrastructures et à contribuer à la relance des économies régionales, contre la promesse des 17 États de fournir à Pékin un accès bon marché aux marchés européens.
Le format a rapidement été intégré à l'initiative chinoise de la nouvelle route de la soie, lancée en 2013. L'émergence de Pékin dans la région a eu lieu au moment où des reculs démocratiques ont été constatés, notamment en Hongrie et en Pologne. L'initiative 17+1 a été largement considérée comme un forum offrant à la Chine un levier important sur la région par le biais d'incitations, telles que des projets d'investissement, d'infrastructure et de transport. De nombreux critiques en Europe occidentale ont donc reproché à la plateforme d'avoir prétendument promu le « modèle chinois » autoritaire dans la région et, in fine, d'avoir sapé la cohésion de l'UE.
La coopération soutenue par les investissements chinois s'est développée de manière constante au cours de la dernière décennie. Néanmoins, elle a connu une baisse significative en 2020, lorsque les PECO ont opté pour une « distanciation sociale » vis-à-vis de Pékin. Les dirigeants de la région ont commencé à avoir des doutes en raison des déséquilibres commerciaux face à la Chine, du manque d'accès au marché chinois et des promesses non tenues concernant les investissements à grande échelle. Dans l'ensemble, leurs attentes ne correspondaient pas aux intentions de la Chine. Les sommets 17+1 ont peu à peu été considérés comme des « séances photos » sans résultats tangibles derrière. Ils ont également compris les risques élevés associés à la coopération avec le parti communiste chinois. Un représentant du gouvernement roumain a déclaré que Pékin tentait « d'imposer son propre modèle » et faisait « preuve du même comportement agressif que la Russie ».
La pandémie de Covid-19, dont la Chine est largement considérée comme le point de départ, est venue changer la donne. En réaction à son irruption, le président chinois Xi Jinping a annoncé en janvier 2020 la tenue de sommets 17+1 sur une base annuelle. Il a aussi fait de nouvelles promesses d'importer davantage de produits alimentaires de la région et a juré que davantage de PECO, outre la Hongrie et la Serbie, pourraient avoir accès aux vaccins chinois. Néanmoins, il n'est pas certain que davantage de sommets et de promesses fassent évoluer les esprits dans la région. Cela a été démontré lors du sommet 17+1 de février, qui ressemblait davantage à une réunion « 11+1 ». Malgré la pression chinoise pour envoyer des décideurs de haut niveau, six pays n'étaient représentés que par des ministres et non par leur chef d'État. Les pays ayant ignoré la demande chinoise - la Bulgarie, l'Estonie, la Lettonie, la Lituanie, la Roumanie et la Slovénie - ont tous rejoint l'OTAN en 2004. Si certains PECO, tels que la Hongrie et la Serbie, restent désireux d'approfondir leurs liens avec Pékin, les absences au sommet de février montrent que l'« idylle » de la région avec la Chine est peut-être sur le déclin. Toutefois, les tentatives de s'occuper des relations avec Pékin avaient commencé encore plus tôt, avec la mise en place de l'Initiative des Trois Mers (ITM).
<h3>L'ITM : la fin de la courte lune de miel ?</h3>
L'ITM a été lancée en 2015 par la Croatie et la Pologne et visait à stimuler les relations entre ses douze membres sur la sécurité énergétique, l'économie numérique et les transports le long d'un axe Nord-Sud en Europe centrale et orientale. L'initiative tire son nom des mers Adriatique, Baltique et Noire qui bordent la région et bénéficie du soutien d'acteurs clés tels que la Commission européenne, l'Allemagne et les États-Unis.
Outre son importance géopolitique pour limiter l'influence de la Russie, l'ITM semble également être une réponse à la nouvelle route de la soie chinoise, également active dans la région. Tout en faisant face aux aspirations géopolitiques de Pékin, le projet a contribué à stimuler les économies des alliés des États-Unis et à réduire les ouvertures économiques de la Chine dans la région. L'initiative est très spécifique et ambitieuse, car les pays situés le long de l'axe Nord-Sud se caractérisent par des marchés et des niveaux d'investissement relativement plus petits.
Même si les PECO comptent parmi les économies à la croissance la plus rapide de l'UE, le Fonds monétaire international (FMI) a révélé que la faiblesse des infrastructures aggravait encore les disparités économiques entre l'Est et l'Ouest de l'UE. C'est pourquoi la Chine a entrepris de pénétrer dans l'UE en passant par les pays les plus pauvres dans le cadre du programme 17+1. Or les projets menés par la Chine et les opportunités d'investissement « faciles » dans la région manquent de transparence et sont liés à une faible gouvernance, à la corruption et à des dépassements de coûts. C'est pourquoi l'initiative des Trois Mers est jugée essentielle pour que les pays post-communistes puissent compter sur des « investissements honnêtes » plutôt que sur l'argent de la Chine.
Dans un document récent, le FMI a déclaré que le manque d'infrastructures dans la région entravait la croissance économique et l'engagement politique des États membres envers l'UE. Alors que la diplomatie du « piège de la dette » proposée par Pékin s'est avérée attrayante pour de nombreux PECO, l'ITM pourrait contribuer à combler ce fossé et à stabiliser l'économie de la région en créant des niveaux de vie corrects, des emplois de qualité et en contrant le ralentissement économique.
Alors que la pandémie de coronavirus a démontré l'instabilité de la chaîne d'approvisionnement chinoise, l'ITM pourrait améliorer la connectivité transfrontalière et préparer la région à des chaînes d'approvisionnement plus souhaitables. Pour freiner les avancées chinoises dans la région, le plan « 5G Clean Network Security » a été créé pour freiner l'installation de l'infrastructure 5G de Huawei. Ce plan est actuellement privilégié par la plupart des PECO. La Roumanie a notamment déjà exclu Huawei de ses plans nationaux. Les accords concernant les gazoducs de la Pologne à la Croatie et les autoroutes de la Lituanie à la côte égéenne de la Grèce pourraient modifier les ambitions chinoises en matière d'énergie et de transport.
Les récents développements autour des initiatives 17+1 et ITM démontrent qu'après une décennie, les attentes de la région ne correspondent pas aux véritables aspirations de Pékin. La plupart des PECO ont pris conscience qu'une coopération inconditionnelle avec la Chine était risquée et ne constituait pas une stratégie « gagnant-gagnant ». Néanmoins, au moment où les PECO ont besoin d'un coup de pouce économique, ils pourraient avoir du mal à refuser tout accord d'investissement « séduisant » de Pékin. Dans cette situation, l'engagement continu de l'UE dans la région, soutenu par ses stratégies politiques cohérentes sur la Chine, reste primordial.

La Chine a-t-elle perdu son cheval de Troie européen ?

L'offensive de séduction de Pékin en Europe centrale et orientale montre des signes d'essoufflement, plusieurs États préférant le soutien de l'UE.  

Während einige mittel- und osteuropäische Staaten ihre Beziehungen zu Peking weiterhin vertiefen wollen, könnten Abwesenheiten auf dem Gipfeltreffen im Februar auf eine Trendwende hinweisen.

Im Februar begann die rumänische Regierung Gespräche über ein Memorandum, das ausländischen Unternehmen ohne ein bilaterales EU-Abkommen die Teilnahme an öffentlichen Ausschreibungen verbieten würde. Sobald dieses Memorandum genehmigt wird, wird es vor allem chinesische Infrastrukturunternehmen treffen, die an Autobahn- und Eisenbahnprojekten arbeiten. Regierungsbeamte erklärten, dass die Änderung darauf abziele, Firmen auszuschließen, die die EU-Standards nicht erfüllen. Die Entscheidung kam für viele überraschend, da die Beziehungen zwischen der Region Mittel- und Osteuropa (MOE) und China zuletzt immer enger wurden. Die Region wurde sogar als "chinesisches trojanisches Pferd" bezeichnet, das "billig" gekauft wurde. Die wirtschaftliche Annäherung der MOE-Länder an China wurde als offene Tür für Pekings Teile-und-Herrsche-Taktik gegenüber der EU und für seine autoritäre Agenda in der Region betrachtet. Die jüngsten Entwicklungen haben jedoch gezeigt, dass die MOE-Länder nicht mehr so empfänglich für China zu sein scheinen wie zuvor.
<h3>Zieht sich das chinesische "trojanische Pferd" langsam zurück?</h3>
Westliche Medien haben MOE lange Zeit als eine homogene postkommunistische Region betrachtet, anfällig für demokratische Rückschritte, die Vereinnahmung durch Eliten, und Korruption. Die Versuche der Region, ihre Beziehungen zu Peking zu stärken, haben ihrem Ruf geschadet. Infolgedessen ist MOE zu einem Sorgenkind für den Westen geworden.
Chinas stetig wachsende Beziehungen zu den MOE-Ländern fanden weitgehend im Rahmen der sogenannten "17+1-Initiative" statt, die China und 17 MOE-Staaten umfasst. Derzeit sind 11 davon EU-Mitglieder. Das Projekt sollte die Zusammenarbeit zwischen Peking und der Region verbessern. Während China versprach, zu investieren, die Infrastruktur zu verbessern und die regionale Wirtschaft anzukurbeln, versicherten die 17 Staaten, Peking einen günstigen Zugang zu den europäischen Märkten zu ermöglichen.
Das Format wurde bald in Chinas breitere "Belt and Road"-Initiative integriert, die 2013 ins Leben gerufen wurde. Pekings Aufkommen in der Region fiel zusammen mit demokratischen Rückschritten, insbesondere in Ungarn und Polen. Die 17+1-Initiative wurde weithin als ein Forum angesehen, das China durch Anreize wie Investitionen, Infrastruktur- und Verkehrsprojekte erheblichen Einfluss auf die Region verschafft. Infolgedessen wurde die Plattform in Westeuropa stark kritisiert, weil sie angeblich das autoritäre "China-Modell" in der Region fördere und letztlich den Zusammenhalt innerhalb der EU untergrabe.
Die durch chinesische Investitionen gestützte Zusammenarbeit hat sich im letzten Jahrzehnt stetig entwickelt. Dennoch erlebte sie im Jahr 2020 einen deutlichen Rückgang, als sich MOE für eine "soziale Distanzierung" von Peking entschied. China hat aufgrund von Handelsungleichgewichten, mangelndem Zugang zum chinesischen Markt für MOE und unerfüllten Versprechungen in Bezug auf Großinvestitionen Zweifel bei den Eliten der Region geweckt. Insgesamt stimmten ihre Erwartungen nicht mit Chinas Absichten überein. Die 17+1-Gipfel wurden in der Folge eher als "Fototermine" denn als Chancen gesehen, greifbare Ergebnisse zu erzielen. Man war sich auch der hohen Risiken bewusst, die mit der Zusammenarbeit mit der Kommunistischen Partei Chinas verbunden sind. Ein rumänischer Regierungsvertreter erklärte, Peking versuche, "sein eigenes Modell aufzuzwingen" und zeige "das gleiche aggressive Verhalten wie Russland".
Die globale Pandemie, von der weithin angenommen wird, dass sie ihren Ursprung in China nahm, verstärkte die Distanzierung noch. Daraufhin kündigte der chinesische Präsident Xi Jinping im Januar letzten Jahres die jährliche Abhaltung von 17+1-Gipfeltreffen an. Außerdem machte er neue Versprechen, mehr Lebensmittel aus der Region zu importieren und garantierte, dass neben Ungarn und Serbien weitere osteuropäische Staaten Zugang zu chinesischen Impfstoffen erhalten könnten. Dennoch ist es ungewiss, ob weitere Gipfel und Versicherungen die Region umstimmen können. Dies zeigte sich beim 17+1-Gipfel im Februar, der eher wie ein "11+1"-Treffen aussah. Trotz des chinesischen Drucks, hochrangige Entscheidungsträger zu entsenden, waren sechs Länder nur mit Ministern und nicht mit ihren Staatschefs vertreten. Die Länder, die die chinesische Bitte ignorierten – Bulgarien, Estland, Lettland, Litauen, Rumänien und Slowenien – waren unter den Nato-Erweiterungsländern von 2004. Während einige MOE-Staaten wie Ungarn und Serbien immer noch anstreben, die Beziehungen zu Peking weiter zu vertiefen, zeigen die Abwesenheiten beim Februar-Gipfel, dass die "Romanze" der Region mit China womöglich abklingt. Allerdings hatten die Versuche, mit Peking zu verhandeln, sogar schon früher begonnen, mit der Gründung der Drei-Meere-Initiative.
<h3>Die Drei-Meere-Initiative - das Ende &nbsp;kurzer Flitterwochen?</h3>
Die Drei-Meere-Initiative wurde 2015 von Kroatien und Polen ins Leben gerufen und hatte zum Ziel, die transnationale Vernetzung mithilfe von Energiesicherheit, digitaler Wirtschaft und Transport entlang einer Nord-Süd-Achse in Mittel- und Osteuropa zu erleichtern. Der Name der Initiative wurde von der Adria, der Ostsee und dem Schwarzen Meer inspiriert, die die Region begrenzen. Als wichtige politische Plattform umfasst sie zwölf Staaten und wird von relevanten Akteuren wie der Europäischen Kommission, Deutschland und den Vereinigten Staaten unterstützt.
Abgesehen von ihrer geopolitischen Bedeutung für die Eindämmung des russischen Einflusses scheint die Drei-Meere-Initiative auch eine Antwort auf Chinas Belt and Road-Initiative zu sein, die ebenfalls in der Region aktiv ist. Während das Projekt den chinesischen geopolitischen Bestrebungen entgegensteht, half es, die Wirtschaft der US-Verbündeten anzukurbeln und Chinas wirtschaftliche Annäherungsversuche in MOE zu reduzieren. Die Initiative ist regional begrenzt und äußerst ehrgeizig, da die Länder entlang der Nord-Süd-Achse durch relativ kleine Märkte und Investitionsniveaus gekennzeichnet sind.
Obwohl die MOE-Länder zu den am schnellsten wachsenden Volkswirtschaften in der EU gehören, hat der Internationale Währungsfonds (IWF) festgestellt, dass die schwache Infrastruktur die wirtschaftlichen Ungleichheiten zwischen Ost und West innerhalb der EU weiter verschärft. Aus diesem Grund hat sich China vorgenommen, im Rahmen von 17+1 über ärmere Länder in die EU zu gelangen. Projekte unter chinesischer Führung und "einfache" Investitionsmöglichkeiten in der Region sind nicht transparent und werden mit schwacher Regierungsführung, Korruption und Kostenüberschreitungen in Verbindung gebracht. Aus diesem Grund wird die Drei-Meere-Initiative als wesentlich dafür angesehen, dass sich die postkommunistischen Länder auf "ehrliche Investitionen" verlassen können, anstatt auf Geld von China.
In einem kürzlich veröffentlichten Papier stellte der IWF fest, dass die Infrastrukturlücke in der Region das Wirtschaftswachstum und das politische Engagement der Mitgliedsstaaten in der EU behindert. Während sich die von Peking angebotene "Schuldenfalle"-Diplomatie für viele MOE-Länder als attraktiv erwiesen hat, könnte die Drei-Meere-Initiative dazu beitragen, diese Lücke zu schließen und die Wirtschaft in der Region zu stabilisieren, indem sie einen angemessenen Lebensstandard und hochwertige Arbeitsplätze schafft sowie wirtschaftlichen Krisen entgegenwirkt.
Während die globale Pandemie die Instabilität der chinesischen Versorgungskette zeigte, könnte die Drei-Meere-Initiative die grenzüberschreitende Vernetzung verbessern und die Region auf erstrebenswertere Versorgungsketten vorbereiten. Eine Möglichkeit, den chinesischen Vormarsch in der Region einzudämmen, liegt in der Verhinderung der 5G-Infrastruktur von Huawei durch die Förderung des Plans "5G Clean Network Security". Dieser wird derzeit von den meisten MOE-Staaten befürwortet. Rumänien hat beispielsweise Huawei bereits aus seinen nationalen Plänen ausgeschlossen. Zudem könnten Deals, die die Gaspipelines von Polen nach Kroatien und Autobahnen von Litauen zur griechischen Ägäisküste betreffen, die chinesischen Ambitionen bezüglich Energie und Transport verändern.
Die jüngsten Entwicklungen rund um die 17+1 und die Drei-Meere-Initiative zeigen, dass &nbsp;die Erwartungen der Region nach einem Jahrzehnt nicht mit den tatsächlichen Bestrebungen Pekings übereinstimmen. Den meisten MOE-Staaten ist bewusst geworden, dass eine bedingungslose Kooperation mit China riskant ist und keine Win-Win-Strategie darstellt. Nichtsdestotrotz könnte es für Mittel- und Osteuropa, das einen wirtschaftlichen Aufschwung benötigt, schwierig werden, "verlockende" Investitionsangebote aus Peking abzulehnen. In dieser Situation bleibt das fortgesetzte Engagement der EU in der Region, unterstützt durch ihre konsistenten politischen Strategien in Bezug auf China, von größter Bedeutung.

Die verblassende Charme-Offensive: Verliert China seinen Einfluss in Mittel- und Osteuropa?

China will seine Geltung in Mittel- und Osteuropa weiter ausbauen. Doch die Länder in der Region kontern mit eigenen Projekten.

Podczas gdy niektóre państwa Europy Środkowo-Wschodniej nadal chętnie pogłębiają swoje związki z Pekinem, nieobecność głów państw na szczycie w lutym może wskazywać na dominacje odwrotnej tendencji.

W lutym rząd rumuński rozpoczął dyskusję nad memorandum, które ma zakazać zagranicznym firmom nieposiadającym dwustronnej umowy z UE udziału w przetargach publicznych. Zatwierdzenie memorandum będzie miało wpływ na chińskie korporacje infrastrukturalne pracujące przy projektach budowy autostrad i połączeń kolejowych. Rumuńska administracja oświadczyła, że zmiana ma na celu wykluczenie firm niespełniających standardów UE. Decyzja ta była dla wielu zaskoczeniem, ponieważ Europa Środkowo-Wschodnia w znaczącym stopniu zacieśniła swoje związki z Pekinem. Region ten został nawet okrzyknięty "chińskim koniem trojańskim", kupowanym "za niewielkie pieniądze". Zbliżenie gospodarcze państw Europy Środkowo-Wschodniej z Chinami było postrzegane jako krok w ramach stosowanej przez Pekin wobec UE taktyki dziel i rządź i jego autorytarnego programu w regionie. Ostatnie wydarzenia pokazały jednak, że kraje Europy Środkowo-Wschodniej nie są już tak otwarte na Chiny dotychczas.
<h3>Powolny odwrót chińskiego "konia trojańskiego"?</h3>
Zachodnie media przez długi czas postrzegały Europę Środkowo-Wschodnią jako jednorodny postkomunistyczny obszar, podatny na cofanie się demokracji oraz zawłaszczanie państwa przez skorumpowane elity. Próby wzmocnienia więzi z Pekinem zaszkodziły reputacji Europy Środkowo-Wschodniej i sprawiły, że stała się niepokojącym tematem dla Zachodu.
Stale wzmacniające się relacje Chin z krajami Europy Środkowo-Wschodniej zostały w dużej mierze ujęte w ramy inicjatywy 17+1, która obejmuje Chiny i 17 krajów Europy Środkowo-Wschodniej. Obecnie 11 z tych państw jest członkami UE. Projekt ten miał na celu wzmocnienie współpracy między Pekinem a regionem – Chiny zobowiązały się do inwestycji, rozwoju infrastruktury i pomocy w pobudzaniu gospodarek, a 17 państw obiecało zapewnić Pekinowi tani dostęp do europejskich rynków.
Format został wkrótce włączony do szerszej chińskiej inicjatywy Jeden Pas, Jedna Droga, uruchomionej w 2013 r. Pojawienie się Pekinu w regionie nałożyło się na regres demokracji, szczególnie na Węgrzech i w Polsce. Inicjatywa 17+1 była powszechnie postrzegana jako forum zapewniające Chinom znaczący wpływ na region poprzez działania, takie jak projekty inwestycyjne, infrastrukturalne i transportowe. W rezultacie platforma ta spotkała się z dużą krytyką w Europie Zachodniej za rzekome promowanie autorytarnego "modelu chińskiego" w regionie i ostatecznie podważanie spójności UE.
Współpraca wspierana przez chińskie inwestycje rozwijała się stabilnie w ciągu ostatniej dekady. Niemniej jednak w 2020 r., gdy Europa Środkowo-Wschodnia opowiedziała się za "społecznym dystansem" wobec Pekinu, odnotowano jej znaczący spadek. Chiny zaczęły budzić wątpliwości wśród liderów regionu z powodu nierównowagi handlowej, braku dostępu do chińskiego rynku i niespełnionych obietnic dotyczących inwestycji na dużą skalę. Ogólnie rzecz biorąc, ich oczekiwania nie pokrywały się z intencjami Chin. Szczyty 17+1 były coraz częściej postrzegane raczej jako "okazje do zdjęć" niż coś, co mogło przynieść wymierne rezultaty. Zdawano sobie również sprawę z wysokiego ryzyka związanego ze współpracą z Komunistyczną Partią Chin. Jeden z przedstawicieli rumuńskiego rządu stwierdził, że Pekin próbuje "narzucić swój własny model" i "wykazuje takie samo agresywne zachowanie jak Rosja".
Ogólnoświatowa pandemia, którą powszechnie uważa się za wywodzącą się z Chin, również w pewien sposób zmieniła ton. W reakcji na tę sytuację, w styczniu 2020 r. prezydent Chin Xi Jinping zapowiedział coroczne organizowanie szczytów 17+1. Ponadto złożył nowe obietnice dotyczące importu większej ilości produktów spożywczych z regionu i zapewnił, że więcej państw Europy Środkowo-Wschodniej – nie tylko Węgry i Serbia – uzyska dostęp do chińskich szczepionek. Nie jest jednak pewne, czy kolejne szczyty i obietnice zmienią nastawienie w regionie. Pokazał to lutowy szczyt 17+1, który wyglądał raczej jak spotkanie "11+1". Pomimo chińskiej presji na wysłanie decydentów wysokiego szczebla, sześć krajów było reprezentowanych jedynie przez ministrów, a nie głowy państw. Chińską prośbę zignorowały Bułgaria, Estonia, Łotwa, Litwa, Rumunia i Słowenia, czyli kraje, które dołączyły do NATO w 2004 roku. Podczas gdy niektóre państwa Europy Środkowo-Wschodniej, takie jak Węgry i Serbia, nadal są chętne do dalszego pogłębiania więzi z Pekinem, nieobecności na lutowym szczycie pokazują, że "romans" regionu z Chinami może być w fazie schyłkowej. Jednak próby innego porozumienia z Pekinem rozpoczęły się jeszcze wcześniej, wraz z powołaniem Inicjatywy Trójmorza.
<h3>Inicjatywa Trójmorza - koniec krótkiego miesiąca miodowego?</h3>
Inicjatywa Trójmorza (Three Seas Initiative - 3SI) została zapoczątkowana w 2015 r. przez Chorwację i Polskę i miała na celu zwiększenie wzajemnych połączeń poprzez wzmocnienie bezpieczeństwa energetycznego, gospodarki cyfrowej i transportu wzdłuż osi północ-południe w Europie Środkowo-Wschodniej. Nazwa inicjatywy odnosi się do Morza Adriatyckiego, Bałtyckiego i Czarnego, które wyznaczają granice regionu. Inicjatywa Trójmorza, jako istotna platforma polityczna, obejmuje 12 państw i jest wspierana przez kluczowych aktorów, takich jak Komisja Europejska, Niemcy i Stany Zjednoczone.
Inicjatywa w sensie geopolitycznym służy nie tylko ograniczaniu wpływów Rosji, ale wydaje się być również odpowiedzią na również obecną w regionie chińską inicjatywę Jeden Pas, Jedna Droga. Konfrontując się z chińskimi aspiracjami geopolitycznymi, projekt przyczynił się do wzmocnienia gospodarek sojuszników USA i ograniczenia gospodarczych zapędów Chin. Inicjatywa jest wyjątkowa i bardzo ambitna, gdyż kraje leżące wzdłuż osi północ-południe charakteryzują się relatywnie mniejszymi rynkami i poziomem inwestycji.
Mimo że kraje Europy Środkowo-Wschodniej należą do najszybciej rozwijających się gospodarek w UE, Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW) podkreśla, że słaba infrastruktura pogłębia różnice gospodarcze między wschodem a zachodem UE. Dlatego też Chiny postanowiły wejść do UE poprzez biedniejsze kraje w ramach 17+1. Projekty prowadzone przez Chiny i "łatwe" możliwości inwestycyjne w regionie nie są jednak przejrzyste i wiążą się ze słabym zarządzaniem, korupcją i przekraczaniem deklarowanych kosztów. Z tego powodu Inicjatywa Trójmorza jest uważana za niezbędną, aby kraje postkomunistyczne mogły polegać na "uczciwych inwestycjach", a nie na przyjmowaniu pieniędzy od Chin.
W swoim ostatnim opracowaniu MFW stwierdził, że luka infrastrukturalna w regionie utrudnia wzrost gospodarczy i polityczne zaangażowanie państw członkowskich w UE. Podczas gdy dyplomacja oparta o "pułapkę zadłużenia" oferowana przez Pekin okazała się atrakcyjna dla wielu krajów Europy Środkowo-Wschodniej, Inicjatywa Trójmorza mogłaby pomóc w wypełnieniu tej luki i ustabilizowaniu gospodarki w regionie poprzez stworzenie odpowiednich standardów życia, wysokiej jakości miejsc pracy i przeciwdziałanie załamaniom gospodarczym.
Gdy światowa pandemia pokazała niestabilność chińskiego łańcucha dostaw, projekt Trójmorza mógłby zwiększyć łączność transgraniczną i przygotować region do stworzenia bardziej pożądanych łańcuchów dostaw. Jednym ze sposobów na ograniczenie chińskich postępów w regionie jest zapobieganie rozwoju infrastruktury 5G firmy Huawei poprzez promowanie planu "5G Clean Network Security", który jest obecnie preferowany przez większość państw Europy Środkowo-Wschodniej. Na przykład Rumunia już wykluczyła Huawei ze swoich planów. Umowy dotyczące gazociągów z Polski do Chorwacji i autostrad z Litwy do greckiego wybrzeża Morza Egejskiego mogą zmienić chińskie ambicje w zakresie energii i transportu.
Ostatnie wydarzenia wokół inicjatyw 17+1 i Trójmorza pokazują, że po upływie dekady oczekiwania regionu nie pokrywają się z rzeczywistymi aspiracjami Pekinu. Większość państw Europy Środkowo-Wschodniej uświadomiła sobie, że bezwarunkowa współpraca z Chinami jest ryzykowna i zdecydowanie nie jest strategią "win-win". Niemniej jednak Europa Środkowo-Wschodnia potrzebuje impulsu gospodarczego, może mieć więc trudności z odrzuceniem "kuszących" ofert inwestycyjnych z Pekinu. W tej sytuacji kluczowe jest stałe zaangażowanie UE w regionie, poparte konsekwentną strategią polityczną wobec Chin.

Koniec oczarowania Chinami w Europie Środkowo-Wschodniej

Kolejne rządy w Europie Środkowo-Wschodniej decydują się na rozbieżne strategie wobec Pekinu. To koniec zauroczenia Chinami w regionie.

Aunque algunos Estados de la región todavía desean estrechar sus vínculos con Pekín, las ausencias en la cumbre de febrero podrían apuntar a lo contrario

El Gobierno rumano comenzó a debatir en febrero un memorando para prohibir que las empresas extracomunitarias que no tengan un acuerdo bilateral con la Unión Europea participen en licitaciones públicas. Una vez aprobado, afectaría a las empresas chinas de infraestructuras que trabajen en proyectos de carreteras y ferrocarriles. Los funcionarios del Gobierno han declarado que el cambio pretende excluir a las empresas que no cumplan las normas de la UE. La decisión ha sorprendido a muchos, ya que Europa Central y del Este ha estrechado sus vínculos con Pekín. La región ha sido incluso calificada de "caballo de Troya chino" comprado "a bajo precio". El acercamiento económico de estos países a China se ha visto como una puerta abierta a las tácticas de "divide y vencerás" de Pekín hacia la UE y a su agenda autoritaria en la región. Los últimos acontecimientos, sin embargo, han demostrado que los países de región no parecen ser tan receptivos a China como antes.
<h3>¿El "caballo de Troya" chino se retira lentamente?</h3>
Los medios de comunicación occidentales han considerado durante mucho tiempo a Europa Central y del Este como una región poscomunista homogénea, propensa al retroceso democrático, la captura de las élites y la corrupción. Los intentos de la región por estrechar lazos con Pekín han dañado su reputación y, como resultado, la han convertido en un tema preocupante para Occidente.
Las relaciones cada vez más intensas de China con Europa Central y del Este se enmarcan en gran medida en la iniciativa 17+1, que incluye a China y diecisiete países de la región, once de ellos miembros de la UE. El proyecto se diseñó para mejorar la cooperación entre Pekín y la región: mientras China se comprometía a invertir, desarrollar infraestructuras y ayudar a impulsar las economías regionales, los diecisiete estados le proporcionarían un acceso barato a los mercados europeos.
El formato pronto se integró en la Nueva Ruta de la Seda china, más amplia, que se lanzó en 2013. La aparición de Pekín en la región se cruzó con un retroceso democrático, en especial en Hungría y Polonia. La iniciativa 17+1 ha sido considerada como un foro que proporciona a China una importante influencia sobre la región a través de incentivos, como proyectos de inversión, infraestructura y transporte. Por ello, la plataforma ha suscitado numerosas críticas en Europa Occidental por promover supuestamente el "modelo chino" autoritario en la región y socavar la cohesión comunitaria.
La cooperación respaldada por la inversión china se ha desarrollado de forma constante en la última década. Sin embargo, experimentó un importante descenso en 2020, cuando Europa Central y del Este optó por distanciarse de Pekín. China ha despertado dudas entre los líderes de la región debido a los desequilibrios comerciales, la falta de acceso al mercado chino y las promesas incumplidas en materia de inversiones a gran escala. Sus expectativas no coincidían con las intenciones del gigante asiático. Como consecuencia, las cumbres 17+1 se consideraron oportunidades para la foto más que para obtener resultados tangibles. También comprendieron los altos riesgos asociados a cooperar con el Partido Comunista Chino. Un representante del Gobierno rumano, por ejemplo, afirmó que Pekín intentaba "imponer su propio modelo" y que "muestra el mismo comportamiento agresivo que Rusia".
La pandemia, que se considera nació en China, también ha marcado la pauta. Como respuesta, el presidente chino Xi Jinping anunció en enero de 2020 la celebración de cumbres 17+1 con carácter anual. Además, hizo nuevas promesas de importar más alimentos de la región y prometió que más Estados de Europa del Este aparte de Hungría y Serbia podrían tener acceso a las vacunas chinas. Sin embargo, no es seguro que más cumbres y promesas hagan cambiar de opinión a la región. Así se demostró en la cumbre 17+1 de febrero, que más bien parecía un 11+1. A pesar de las presiones chinas para que enviaran responsables de alto nivel, seis países estuvieron representados por ministros y no por sus jefes de Estado. Los Estados que hicieron caso omiso de la petición china pertenecían a la ampliación de la OTAN de 2004, como Bulgaria, Estonia, Letonia, Lituania, Rumanía y Eslovenia. Aunque algunos todavía desean estrechar los vínculos con Pekín, como Hungría y Serbia, las ausencias en el encuentro de febrero muestran que el romance de la región con China puede estar en declive. Sin embargo, los intentos de relacionarse con el gigante asiático habían comenzado incluso antes, con la Iniciativa de los Tres Mares.
<h3>La Iniciativa de los Tres Mares: ¿el fin de la corta luna de miel?</h3>
Croacia y Polonia lanzaron la Iniciativa de los Tres Mares (I3M) en 2015 para impulsar la interconectividad con facilidades para la seguridad energética, la economía digital y el transporte a lo largo de un eje norte-sur en Europa Central y del Este. El nombre del proyecto se inspiró en los mares Adriático, Báltico y Negro, que bordean la región. Como plataforma política vital, engloba a doce Estados y cuenta con el respaldo de actores clave como la Comisión Europea, Alemania y Estados Unidos.
Aparte de su importancia geopolítica para frenar la influencia rusa, la I3M parece ser también una respuesta a la Nueva Ruta de la Seda, que también actúa en la región. Al mismo tiempo que se enfrenta a las aspiraciones geopolíticas chinas, el proyecto ayuda a impulsar las economías de los aliados de Estados Unidos y a reducir las insinuaciones económicas de China en la región. La iniciativa es muy específica y ambiciosa, ya que los países ubicados a lo largo del eje norte-sur se caracterizan por tener mercados y niveles de inversión relativamente pequeños.
Aunque los países de Europa Central y del Este figuran entre las economías que crecen más rápido en la UE, el Fondo Monetario Internacional (FMI) ha revelado que la debilidad de las infraestructuras agrava aún más las disparidades económicas entre Europa Occidental y Oriental. Por ello, China se propuso entrar en la UE a través de los países más pobres en el marco del 17+1. Los proyectos que dirige y las oportunidades de inversión fáciles en la región no son transparentes y están relacionados con una débil gobernanza, corrupción y sobrecostes. Por ello, la I3M se considera esencial para que los países poscomunistas confíen en inversiones honestas en lugar de recibir dinero de China.
En un documento reciente, el FMI afirmaba que el déficit de infraestructuras en la región dificulta el crecimiento económico y el compromiso político de los Estados miembros con la UE. Mientras que la diplomacia de la trampa de la deuda que ofrece Pekín ha resultado atractiva para muchos países de Europa Central y del Este, la I3M podría ayudar a cerrar esta brecha y estabilizar la economía de la región con la creación de niveles de vida adecuados, empleos de alta calidad y contrarrestando las contracciones económicas.
Aunque la pandemia ha demostrado la inestabilidad de la cadena de suministro china, la I3M podría mejorar la conectividad transfronteriza y preparar a la región para unas cadenas de suministro más deseables. Una forma de frenar los avances chinos es prevenir la infraestructura 5G de Huawei mediante la promoción del plan 5G Clean Network Security, que la mayoría de los Estados de Europa Central y del Este apoya. Rumanía, por ejemplo, ya ha excluido a Huawei de sus planes nacionales. Además, los acuerdos relativos a los gasoductos de Polonia a Croacia y las autopistas de Lituania a la costa griega del Egeo podrían alterar las ambiciones chinas en materia de energía y transporte.
Los recientes acontecimientos en torno a las plataformas 17+1 e I3M demuestran que, después de una década, las expectativas de la región no coinciden con las aspiraciones reales de Pekín. La mayoría de los Estados de Europa Central y del Este han tomado conciencia de que la cooperación incondicional con el país asiático es arriesgada y no es una estrategia donde todos ganan. Sin embargo, aunque la región necesita un impulso económico, resultaría difícil rechazar cualquier acuerdo de inversión seductor de Pekín. En esta situación, el compromiso continuado de la UE con la región aún es primordial, respaldado por sus coherentes estrategias políticas sobre China.

La ofensiva del encanto de China en Europa Central y del Este se desvanece

A medida que los Gobiernos de la región optan por estrategias distintas hacia Pekín, la ofensiva del encanto del gigante asiático se desvanece

Ενώ ορισμένα κράτη της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης εξακολουθούν να επιθυμούν να εμβαθύνουν τους δεσμούς τους με το Πεκίνο, οι απουσίες στη σύνοδο κορυφής του Φεβρουαρίου θα μπορούσαν να υποδηλώνουν μια αντίστροφη τάση.

Τον Φεβρουάριο, η ρουμανική κυβέρνηση ξεκίνησε συζητήσεις σχετικά με ένα μνημόνιο που θα απαγόρευε στις υπερπόντιες εταιρείες χωρίς διμερή συμφωνία με την ΕΕ να συμμετέχουν σε δημόσιους διαγωνισμούς. Μόλις κυρωθεί το μνημόνιο, θα επηρεάσει τις κινεζικές εταιρείες υποδομών που εργάζονται σε έργα αυτοκινητοδρόμων και σιδηροδρόμων. Κυβερνητικοί αξιωματούχοι δήλωσαν ότι η αλλαγή έχει ως στόχο να αποκλείσει τις εταιρείες που δεν πληρούν τα πρότυπα της ΕΕ. Η απόφαση αποτέλεσε έκπληξη για πολλούς, δεδομένου ότι η περιοχή της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης (ΚΑΕ) έχει συσφίξει σημαντικά τους δεσμούς της με το Πεκίνο. Η περιοχή έχει χαρακτηριστεί ακόμη και ως «κινεζικός δούρειος ίππος» που αγοράστηκε «φτηνά». Η οικονομική προσέγγιση των χωρών της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης με την Κίνα έχει θεωρηθεί ως ανοικτή πόρτα για την τακτική του «διαίρει και βασίλευε» του Πεκίνου έναντι της ΕΕ και την αυταρχική ατζέντα του στην περιοχή. Ωστόσο, οι πρόσφατες εξελίξεις έχουν δείξει ότι οι χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης δε φαίνεται να είναι τόσο δεκτικές ως προς την Κίνα όσο παλαιότερα.
<h3>Ο κινεζικός «δούρειος ίππος» υποχωρεί σιγά σιγά;</h3>
Τα δυτικά μέσα ενημέρωσης αντιμετώπιζαν επί μακρόν την περιοχή ως μια ομοιογενή μετακομμουνιστική ζώνη, επιρρεπή σε δημοκρατική οπισθοδρόμηση, σε ομηρεία από τις ελίτ και σε διαφθορά. Οι προσπάθειες της περιοχής να ενισχύσει τους δεσμούς της με το Πεκίνο έχουν βλάψει τη φήμη της, με αποτέλεσμα η Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη να έχει γίνει ένα θέμα που προκαλεί ανησυχία στη Δύση.
Οι συνεχώς αυξανόμενες σχέσεις της Κίνας με τις χώρες της ΚΑΕ πλαισιώθηκαν σε μεγάλο βαθμό στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας 17+1, η οποία περιλαμβάνει την Κίνα και 17 χώρες της ΚΑΕ. Επί του παρόντος, 11 από αυτά τα κράτη είναι μέλη της ΕΕ. Το πρότζεκτ σχεδιάστηκε για να ενισχύσει τη συνεργασία μεταξύ του Πεκίνου και της περιοχής. Ενώ η Κίνα υποσχέθηκε να επενδύσει, να αναπτύξει τις υποδομές και να βοηθήσει στην τόνωση των περιφερειακών οικονομιών, τα 17 κράτη υποσχέθηκαν να παράσχουν στο Πεκίνο φθηνή πρόσβαση στις ευρωπαϊκές αγορές.
Το σχήμα ενσωματώθηκε σύντομα στην ευρύτερη κινεζική πρωτοβουλία «Μια ζώνη, ένας δρόμος», η οποία ξεκίνησε το 2013. Η εμφάνιση του Πεκίνου στην περιοχή συνέπεσε με μια δημοκρατική οπισθοδρόμηση, ιδίως στην Ουγγαρία και την Πολωνία. Η πρωτοβουλία 17+1 θεωρήθηκε ευρέως ως ένα φόρουμ που παρέχει στην Κίνα σημαντική επιρροή στην περιοχή μέσω κινήτρων, όπως επενδύσεις, έργα υποδομής και μεταφορών. Ως εκ τούτου, η πρωτοβουλία αυτή έχει δεχθεί σημαντική κριτική στη Δυτική Ευρώπη για την υποτιθέμενη προώθηση του αυταρχικού «μοντέλου της Κίνας» στην περιοχή και τελικά για την υπονόμευση της συνοχής της ΕΕ.
Η συνεργασία που υποστηρίζεται από κινεζικές επενδύσεις αναπτύχθηκε σταθερά κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας. Παρ' όλα αυτά, γνώρισε σημαντική μείωση το 2020, όταν η ΚΑΕ επέλεξε την «κοινωνική αποστασιοποίηση» από το Πεκίνο. Η Κίνα έχει γεμίσει αμφιβολίες τους ηγέτες της περιοχής λόγω των εμπορικών ανισορροπιών, της έλλειψης πρόσβασης στην κινεζική αγορά και των ανεκπλήρωτων υποσχέσεων σχετικά με επενδύσεις μεγάλης κλίμακας. Συνολικά, οι προσδοκίες τους δεν αντιστοιχούσαν στις προθέσεις της Κίνας. Οι σύνοδοι κορυφής 17+1 θεωρήθηκαν στη συνέχεια ως «ευκαιρίες για φωτογραφίες» και όχι ως ευκαιρίες για την επίτευξη απτών αποτελεσμάτων. Αντιλήφθηκαν επίσης τους σημαντικούς κινδύνους που συνδέονται με τη συνεργασία με το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας. Ένας εκπρόσωπος της ρουμανικής κυβέρνησης δήλωσε ότι το Πεκίνο προσπαθεί «να επιβάλει το δικό του μοντέλο» και «επιδεικνύει την ίδια επιθετική συμπεριφορά με τη Ρωσία».
Η παγκόσμια πανδημία, η οποία θεωρείται ευρέως ότι προέρχεται από την Κίνα, έχει επίσης καθορίσει κάπως τον τόνο. Απαντώντας σε αυτό το ζήτημα, τον Ιανουάριο του 2020, ο Κινέζος πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ ανακοίνωσε τη διεξαγωγή συνόδων κορυφής 17+1 σε ετήσια βάση. Επιπλέον, έδωσε νέες υποσχέσεις για την εισαγωγή περισσότερων τροφίμων από την περιοχή και υποσχέθηκε ότι περισσότερα κράτη της Ανατολικής Ευρώπης, εκτός από την Ουγγαρία και τη Σερβία, θα μπορούσαν να έχουν πρόσβαση σε κινεζικά εμβόλια. Ωστόσο, δεν είναι βέβαιο αν περισσότερες σύνοδοι κορυφής και υποσχέσεις θα αλλάξουν τη γενικότερη άποψη στην περιοχή. Αυτό φάνηκε στη σύνοδο κορυφής 17+1 τον Φεβρουάριο, η οποία έμοιαζε περισσότερο με συνάντηση 11+1. Παρά τις κινεζικές πιέσεις για την αποστολή υψηλόβαθμων υπευθύνων λήψης αποφάσεων, έξι χώρες εκπροσωπήθηκαν μόνο από υπουργούς και όχι από τους αρχηγούς των κρατών τους. Οι χώρες που αγνόησαν το κινεζικό αίτημα ήταν από τις χώρες της διεύρυνσης του ΝΑΤΟ του 2004, όπως η Βουλγαρία, η Εσθονία, η Λετονία, η Λιθουανία, η Ρουμανία και η Σλοβενία. Ενώ ορισμένα κράτη της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, όπως η Ουγγαρία και η Σερβία, εξακολουθούν να είναι πρόθυμα να εμβαθύνουν περαιτέρω τους δεσμούς με το Πεκίνο, οι απουσίες στη σύνοδο κορυφής του Φεβρουαρίου δείχνουν ότι το «ειδύλλιο» της περιοχής με την Κίνα μπορεί να βρίσκεται σε αποδρομή. Ωστόσο, οι προσπάθειες για τη διαπραγμάτευση με το Πεκίνο είχαν ξεκινήσει ακόμη νωρίτερα με τη δημιουργία της Πρωτοβουλίας των Τριών Θαλασσών.
<h3>Η Πρωτοβουλία Τριών Θαλασσών - το τέλος του σύντομου μήνα του μέλιτος;</h3>
Η Πρωτοβουλία Τριών Θαλασσών (3SI) ξεκίνησε το 2015 από την Κροατία και την Πολωνία και είχε ως στόχο να ενισχύσει τη διασυνδεσιμότητα διευκολύνοντας την ενεργειακή ασφάλεια, την ψηφιακή οικονομία και τις μεταφορές κατά μήκος ενός άξονα βορρά-νότου στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη. Το όνομα της πρωτοβουλίας εμπνεύστηκε από την Αδριατική, τη Βαλτική και τη Μαύρη Θάλασσα που συνορεύουν με την περιοχή. Ως ζωτικής σημασίας πολιτική πλατφόρμα, περιλαμβάνει 12 κράτη και υποστηρίζεται από βασικούς παράγοντες όπως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η Γερμανία και οι Ηνωμένες Πολιτείες.
Εκτός από τη γεωπολιτική της σημασία για τον περιορισμό της ρωσικής επιρροής, η 3SI φαίνεται επίσης να αποτελεί απάντηση στην πρωτοβουλία «Μια ζώνη, ένας δρόμος» της Κίνας, η οποία δραστηριοποιείται επίσης στην περιοχή. Ενώ αντιμετώπιζε τις κινεζικές γεωπολιτικές φιλοδοξίες, το έργο βοήθησε στην ενίσχυση των οικονομιών των συμμάχων των ΗΠΑ και στη μείωση των οικονομικών ανοιγμάτων της Κίνας στην περιοχή. Η πρωτοβουλία είναι πολύ συγκεκριμένη και φιλόδοξη, καθώς οι χώρες κατά μήκος του άξονα βορρά-νότου χαρακτηρίζονται από σχετικά μικρότερες αγορές και επίπεδα επενδύσεων.
Παρόλο που οι χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης συγκαταλέγονται μεταξύ των ταχύτερα αναπτυσσόμενων οικονομιών της ΕΕ, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) αποκάλυψε ότι οι αδύναμες υποδομές επιδεινώνουν περαιτέρω τις οικονομικές ανισότητες μεταξύ Ανατολής και Δύσης της ΕΕ. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η Κίνα έθεσε ως στόχο να εισέλθει στην ΕΕ μέσω φτωχότερων χωρών στο πλαίσιο του προγράμματος 17+1. Τα υπό κινεζική ηγεσία έργα και οι «εύκολες» επενδυτικές ευκαιρίες στην περιοχή δεν είναι διαφανή και συνδέονται με αδύναμη διακυβέρνηση, διαφθορά και υπερβάσεις κόστους. Εξαιτίας αυτού, η πρωτοβουλία 3SI θεωρείται απαραίτητη για την εξάρτηση των μετακομμουνιστικών χωρών από τις «έντιμες επενδύσεις» και όχι από τη λήψη χρημάτων από την Κίνα.
Σε πρόσφατο έγγραφό του, το ΔΝΤ ανέφερε ότι το κενό υποδομών στην περιοχή εμποδίζει την οικονομική ανάπτυξη και την πολιτική δέσμευση των κρατών μελών στην ΕΕ. Ενώ η διπλωματία της «παγίδας χρέους» που προσφέρει το Πεκίνο έχει αποδειχθεί ελκυστική για πολλές χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, η πρωτοβουλία 3SI θα μπορούσε να συμβάλει στην κάλυψη αυτού του χάσματος και στη σταθεροποίηση της οικονομίας στην περιοχή με τη δημιουργία κατάλληλου βιοτικού επιπέδου, θέσεων εργασίας υψηλής ποιότητας και την αντιμετώπιση της οικονομικής συρρίκνωσης.
Ενώ η παγκόσμια πανδημία κατέδειξε την αστάθεια της κινεζικής εφοδιαστικής αλυσίδας, το σχέδιο 3SI θα μπορούσε να ενισχύσει τη διασυνοριακή συνδεσιμότητα και να προετοιμάσει την περιοχή για πιο επιθυμητές εφοδιαστικές αλυσίδες. Ένας τρόπος για να αναχαιτιστούν οι κινεζικές εξελίξεις στην περιοχή έγκειται στο να μην επιτραπούν οι υποδομές 5G της Huawei με την προώθηση του σχεδίου «5G Clean Network Security». Αυτό ευνοείται επί του παρόντος από τα περισσότερα κράτη της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης. Για παράδειγμα, η Ρουμανία έχει ήδη αποκλείσει τη Huawei από τα εθνικά της σχέδια. Οι συμφωνίες που αφορούν αγωγούς φυσικού αερίου από την Πολωνία στην Κροατία και αυτοκινητόδρομους από τη Λιθουανία στις ακτές του Αιγαίου της Ελλάδας θα μπορούσαν να αλλάξουν τις κινεζικές φιλοδοξίες όσον αφορά την ενέργεια και τις μεταφορές.
Οι πρόσφατες εξελίξεις γύρω από τις πρωτοβουλίες 17+1 και 3SI καταδεικνύουν ότι μετά από μια δεκαετία οι προσδοκίες στην περιοχή δεν ευθυγραμμίζονται με τις πραγματικές φιλοδοξίες του Πεκίνου. Τα περισσότερα κράτη της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης έχουν συνειδητοποιήσει ότι η άνευ όρων συνεργασία με την Κίνα είναι επικίνδυνη και δεν αποτελεί στρατηγική «win-win». Παρ' όλα αυτά, ενώ η περιοχή της ΚΑΕ χρειάζεται οικονομική ώθηση, ίσως δυσκολευτεί να αρνηθεί τυχόν «δελεαστικές» επενδυτικές συμφωνίες από το Πεκίνο. Σε αυτή την κατάσταση, η συνεχής ενασχόληση της ΕΕ με την περιοχή, υποστηριζόμενη από τις συνεπείς πολιτικές-στρατηγικές της για την Κίνα, παραμένει υψίστης σημασίας.

Η «επίθεση γοητείας» ξεθωριάζει: Χάνει η Κίνα το παιχνίδι στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη;

Καθώς οι κυβερνήσεις στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη υιοθετούν διαφορετικές στρατηγικές ως προς το Πεκίνο, η κινεζική «επίθεση γοητείας» εξασθενεί

The Fading “Charm Offensive”: Is China Losing Its Game in Central And Eastern Europe?

While some Central and Eastern European states still remain eager to deepen their links with Beijing, absences at the summit in February could point to a reverse tendency

Soso Dzamukashvili

Eter Glurjidze