European leaders will need to make some tough choices on Russia. There is no workaround for this dilemma as Mr Borrell painfully witnessed in Moscow

An old British proverb says “curiosity killed the cat” and Josep Borrell was recklessly curious on February 5 when he visited Moscow in order to “discuss the challenges” the EU and Russia are facing (including issues where their views “diverge”) and to “listen to each other's concerns”. Well, the EU's high representative did hear Russia's “concerns” which were presented in a very blunt and almost offensive way. The head of the European Union's “common” [sic] foreign policy was humiliated by his Russian counterpart in front of a global audience as the joint press conference was broadcasted globally via satellite and the EU's own EbS broadcasting network.&nbsp;
However, the writing was on the wall all along. The European Union may be by far Russia's biggest commercial partner, but at the same time it is considered by Russia's elite both as a geopolitical adversary and a major security threat. Ever since the war in Georgia in 2008, Moscow has grown weary of the EU's attempts to grow its influence in former Soviet republics, as it considers Europe's long-term strategy as an assault right in Russia's backyard and a breach of the 1994 Budapest Memorandum. The EU's policy towards Ukraine in particular is seen by Russia as an act of aggression, as Moscow considers Ukraine part of its security structure.&nbsp;
While most leaders, politicians and foreign policy experts in the west view eastern Europe and the former Soviet republics through an “end of history” geopolitics lens, Russia is stubbornly committed to the post-WWII structure and the legacy of the 1944 “Percentages Agreement ”. I had a very interesting informal discussion with a retired Russian diplomat in 2019, just a few months after Greece had settled a decades-long dispute with what is now North Macedonia. Russia had tried in many ways to undermine the negotiations and block Skopje's path towards the EU. I almost naively asked the Russian diplomat, “Why did you do that?”. The answer I got was quite striking to me. “Mr Koutsomitis, in 1944 we agreed with the British and the Americans that our influence in Yugoslavia should be split 50/50. The EU has already absorbed Slovenia and Croatia, it is about to swallow Montenegro, and is negotiating an accession process with Serbia. Macedonia [sic] is part of our 50 per cent”. This all may sound quite trivial in 2021, but the Russian way of thinking regarding the equilibrium of power in Europe is still guided by the Cold War mentality.&nbsp;
Another destabilising factor in EU-Russia relations is Vladimir Putin's perception that the US (excluding Trump) and the majority of the EU member states are all gunning for a regime change in Russia. According to several people with knowledge of the Russian leader's beliefs, the watershed moment was back in 2011 during the “White Ribbon” protests in Russia that threatened to overthrow the regime. Putin concluded that most of the protests were orchestrated by US and European intelligence agencies aiming to topple his government and replace it with a puppet regime that would accommodate western interests and “contain” Russia's influence in the world. This has been Vladimir Putin's mantra ever since. The Russian leader used the exact same arguments during an interview with Russian journalists on Sunday when he blamed western powers for the pro-Navalny protests in several Russian cities.&nbsp;
Russia's political and economic leaders are also very much aware that their country's long-term prospects are bleak, as its ability to maintain global power status is based on oil, gas and minerals' exports and will diminish over time. Europe's energy dependence on Russia will lessen in the next decades and the country's elite know quite well that time is not on their side. Russia will not be able to maintain superpower status through its vast nuclear arsenal alone, it needs to be an economic powerhouse as well.&nbsp;
Josep Borrell should have known that it is practically impossible to seek better relations with Russia or to reach a basic understanding with Putin while attacking him by referring to Alexei Navalny's treatment by the Russian authorities. The Russian leader considers Navalny to be a major threat to his rule and to the survival of the Kremlin-Russian oligarchy nexus. Sergey Lavrov went as far as threatening a complete break-up of relations with the EU over Navalny, though the Kremlin later backtracked on this threat.&nbsp;
European leaders are scheduled to have a thorough discussion of EU-Russia relations at the European Council on March 25, and they need to make some tough choices. The European Union has two options: it can either uphold its principles of fighting for human rights and democracy around the world and continue with its plans for enlargement, thus going fully against Putin, or it can turn a blind eye to Russia's numerous human rights violations, the suppression of opposition activists and the use of unconventional weapons to neutralise opponents. There is no workaround for this dilemma as Mr Borrell painfully witnessed in Moscow.

Borrell's Muscovite Fiasco and EU-Russia Relations

European leaders need to make some tough choices on Russia

Οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα πρέπει να πάρουν δύσκολες αποφάσεις για τη Ρωσία. Δεν υπάρχει εύκολη λύση σε αυτό το δίλημμα, όπως διαπίστωσε ο κ. Μπορέλ στη Μόσχα.

Μια παλιά βρετανική παροιμία λέει ότι «η περιέργεια σκότωσε τη γάτα» και ο Ζοζέπ Μπορέλ ήταν απερίσκεπτα περίεργος στις 5 Φεβρουαρίου, όταν επισκέφθηκε τη Μόσχα για να «συζητήσει τις προκλήσεις» που αντιμετωπίζουν η ΕΕ και η Ρωσία, συμπεριλαμβανομένων των θεμάτων όπου οι απόψεις τους «αποκλίνουν», και για να «ακούσουν τις ανησυχίες ο ένας του άλλου». Λοιπόν, ο Ύπατος Εκπρόσωπος της ΕΕ άκουσε τις «ανησυχίες» της Ρωσίας που παρουσιάστηκαν με πολύ ωμό και σχεδόν επιθετικό τρόπο. Ο επικεφαλής της «κοινής» [sic] εξωτερικής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης ταπεινώθηκε από τον Ρώσο ομόλογό του μπροστά σε ένα παγκόσμιο ακροατήριο, καθώς η κοινή συνέντευξη τύπου μεταδόθηκε παγκοσμίως μέσω του δορυφόρου και του δικτύου EbS της ΕΕ.
Ωστόσο, τα σημάδια ήταν εκεί εδώ και καιρό. Η Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί να είναι μακράν ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Ρωσίας, όμως την ίδια ώρα οι ρωσικές ελίτ την αντιμετωπίζουν ως γεωπολιτικό αντίπαλο και σημαντική απειλή για την ασφάλεια. Από τον πόλεμο στη Γεωργία το 2008 και μετά, η Μόσχα έχει κουραστεί από τις προσπάθειες της ΕΕ να αυξήσει την επιρροή της σε πρώην Σοβιετικές δημοκρατίες, καθώς αντιμετωπίζει τη μακροπρόθεσμη στρατηγική της Ευρώπης ως επίθεση στην πίσω αυλή της Ρωσίας και παραβίαση του Μνημονίου της Βουδαπέστης του 1994. Ειδικότερα οι πολιτικές της ΕΕ απέναντι στην Ουκρανία αντιμετωπίζονται ως επιθετική πράξη από τη Ρωσία, καθώς η Μόσχα θεωρεί την Ουκρανία μέρος της δομής ασφαλείας της.
Ενώ οι περισσότεροι ηγέτες, πολιτικοί και εμπειρογνώμονες της εξωτερικής πολιτικής στη Δύση βλέπουν την Ανατολική Ευρώπη και τις πρώην Σοβιετικές δημοκρατίες στο γεωπολιτικό πλαίσιο του «τέλους της Ιστορίας», η Ρωσία παραμένει προσκολλημένη στη δομή που διαδέχθηκε τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και στην κληρονομιά της «Συμφωνίας των ποσοστών» του 1944. Είχα μια πολύ ενδιαφέρουσα ανεπίσημη συζήτηση με έναν συνταξιούχο Ρώσο διπλωμάτη το 2019, λίγους μήνες μετά την επίλυση μιας διαφοράς δεκαετιών μεταξύ Ελλάδας και Βόρειας Μακεδονίας. Η Ρωσία είχε προσπαθήσει με πολλούς τρόπους να υπονομεύσει τις διαπραγματεύσεις και να εμποδίσει την πορεία των Σκοπίων προς την ΕΕ. Ρώτησα σχεδόν αφελώς τον Ρώσο διπλωμάτη «γιατί το κάνατε;» και η απάντηση που πήρα με εντυπωσίασε αρκετά. «Κύριε Κουτσομύτη, το 1944 συμφωνήσαμε με τους Βρετανούς και τους Αμερικανούς ότι η επιρροή μας στη Γιουγκοσλαβία πρέπει να μοιραστεί 50/50. Η ΕΕ έχει ήδη απορροφήσει τη Σλοβενία και την Κροατία, πρόκειται να καταπιεί το Μαυροβούνιο και διαπραγματεύεται μια διαδικασία ένταξης με τη Σερβία. Η Μακεδονία [sic] είναι μέρος του 50% μας». Όλα αυτά μπορεί να ακούγονται αρκετά ασήμαντα το 2021, αλλά ο ρωσικός τρόπος σκέψης σχετικά με την ισορροπία της εξουσίας στην Ευρώπη εξακολουθεί να καθοδηγείται από τη νοοτροπία του Ψυχρού Πολέμου.
Ένας άλλος αποσταθεροποιητικός παράγοντας στις σχέσεις ΕΕ-Ρωσίας είναι η αντίληψη του Βλαντιμίρ Πούτιν ότι οι ΗΠΑ (με εξαίρεση τον Τραμπ) και η πλειοψηφία των κρατών-μελών της ΕΕ στοχεύουν σε μια αλλαγή καθεστώτος στη Ρωσία. Σύμφωνα με πολλούς που γνωρίζουν τις πεποιθήσεις του Ρώσου ηγέτη, το σημείο καμπής ήταν το 2011 κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων της «Λευκής Κορδέλας» στη Ρωσία που απειλούσαν να ανατρέψουν το καθεστώς. Ο Πούτιν κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι περισσότερες διαμαρτυρίες οργανώθηκαν από αμερικανικές και ευρωπαϊκές υπηρεσίες πληροφοριών, με σκοπό να ανατρέψουν την κυβέρνησή του και να την αντικαταστήσουν με ένα καθεστώς μαριονέτα που θα εξυπηρετούσε τα δυτικά συμφέροντα και θα «περιόριζε» την επιρροή της Ρωσίας στον κόσμο. Αυτό είναι το μάντρα του Βλαντιμίρ Πούτιν έκτοτε. Ο Ρώσος ηγέτης χρησιμοποίησε τα ίδια ακριβώς επιχειρήματα κατά τη διάρκεια συνέντευξης με Ρώσους δημοσιογράφους την Κυριακή, όταν κατηγόρησε δυτικές δυνάμεις για τις διαμαρτυρίες υπέρ του Ναβάλνι σε αρκετές ρωσικές πόλεις.
Οι πολιτικοί και οικονομικοί ηγέτες της Ρωσίας γνωρίζουν επίσης πολύ καλά ότι οι μακροπρόθεσμες προοπτικές της χώρας τους είναι δυσοίωνες, καθώς η ικανότητά της να διατηρεί το παγκόσμιο καθεστώς ισχύος με βάση τις εξαγωγές πετρελαίου, φυσικού αερίου και ορυκτών θα μειωθεί με την πάροδο του χρόνου. Η ενεργειακή εξάρτηση της Ευρώπης από τη Ρωσία θα εξασθενίσει τις επόμενες δεκαετίες και οι ελίτ της χώρας γνωρίζουν πολύ καλά ότι ο χρόνος δεν είναι στο πλευρό τους. Η Ρωσία δε θα είναι σε θέση να διατηρήσει το καθεστώς της υπερδύναμης μόνο μέσω του τεράστιου πυρηνικού της οπλοστασίου, χωρίς να είναι επίσης και οικονομική δύναμη.
Ο Ζοζέπ Μπορέλ θα έπρεπε να γνωρίζει ότι είναι πρακτικά αδύνατο να αναζητηθούν καλύτερες σχέσεις με τη Ρωσία ή να επιτευχθεί κάποια βασική συνεννόηση με τον Πούτιν όταν του επιτίθεται αναφερόμενος στη μεταχείριση του Αλεξέι Ναβάλνι από τις ρωσικές αρχές. Ο Ρώσος ηγέτης θεωρεί ότι ο Ναβάλνι αποτελεί μεγάλη απειλή για την εξουσία του και για την επιβίωση της σχέσης Κρεμλίνου-Ρωσικής ολιγαρχίας. Ο Σεργκέι Λαβρόφ έφτασε στο σημείο να απειλήσει με πλήρη ρήξη των σχέσεων με την ΕΕ για τον Ναβάλνι, παρόλο που το Κρεμλίνο αργότερα πήρε πίσω αυτή την απειλή.
Οι Ευρωπαίοι ηγέτες έχουν προγραμματίσει μια ουσιαστική συζήτηση για τις σχέσεις ΕΕ-Ρωσίας στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στις 25 Μαρτίου και πρέπει να πάρουν δύσκολες αποφάσεις. Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει είτε να τηρήσει τις αρχές της για την υποστήριξη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της δημοκρατίας σε όλο τον κόσμο και να συνεχίσει με τα σχέδιά της για διεύρυνση, με αποτέλεσμα μια μετωπική σύγκρουση με τον Πούτιν, ή να κάνει τα στραβά μάτια στις πολλές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη Ρωσία, την καταστολή των ακτιβιστών της αντιπολίτευσης και τη χρήση μη συμβατικών όπλων για την εξουδετέρωση αντιπάλων. Δεν υπάρχει εύκολη λύση σε αυτό το δίλημμα, όπως διαπίστωσε οδυνηρά ο κ. Μπορέλ στη Μόσχα.

Το μοσχοβίτικο φιάσκο του Μπορέλ και οι σχέσεις ΕΕ-Ρωσίας

Οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα πρέπει να πάρουν δύσκολες αποφάσεις για τη Ρωσία.

Los líderes europeos tendrán que tomar decisiones difíciles respecto al Kremlin. Este dilema no tiene solución, como pudo comprobar el representante europeo de Exteriores en persona

"La curiosidad mató al gato", dice un viejo proverbio británico. El alto representante de la Unión Europa para Asuntos Exteriores, Josep Borrell, tuvo una curiosidad bastante imprudente cuando visitó Moscú el pasado 5 de febrero para "discutir los desafíos" que enfrentan la UE y Rusia, incluyendo los temas en los que "divergen", y para "escuchar las preocupaciones del otro". Pues bien, Borrell escuchó las "preocupaciones" de Rusia de forma muy clara y casi ofensiva. El jefe de la política exterior "común" (sic) de la UE fue humillado por su homólogo ruso ante una audiencia mundial, ya que la conferencia de prensa conjunta se retransmitió globalmente vía satélite y por la propia red de difusión Europe by Satellite de la Unión.
El asunto estaba claro desde hace tiempo. La UE puede ser el mayor socio comercial de Rusia con diferencia, pero las élites rusas la consideran adversaria geopolítica y una amenaza importante para la seguridad. Desde la guerra de Georgia en 2008, Moscú se ha cansado de los intentos comunitarios de aumentar su influencia en las antiguas repúblicas soviéticas, ya que considera que la estrategia a largo plazo de Europa es asaltar su patio trasero y saltarse el Memorando de Budapest de 1994. En particular, Rusia ve como un acto de agresión la política de la Unión hacia Ucrania, ya que Moscú la considera parte de su estructura de seguridad.
Mientras que la mayoría de los líderes, políticos y expertos en política exterior de Occidente ven a Europa del Este y a las antiguas repúblicas soviéticas con el lente geopolítico del "fin de la historia", Rusia está demasiado comprometida con la estructura posterior a la Segunda Guerra Mundial y el legado del acuerdo Churchill-Stalin sobre los Balcanes de 1944. Tuve una discusión informal muy interesante con un diplomático ruso retirado en 2019, apenas unos meses después de que Grecia hubiera resuelto una disputa de décadas con la —ahora— Macedonia del Norte. Rusia había intentado socavar las negociaciones y bloquear el camino de Skopje hacia la UE de muchas maneras. Le pregunté al diplomático ruso casi con ingenuidad por qué lo habían hecho y su respuesta me sorprendió bastante. "Señor Koutsomitis, en 1944 acordamos con los británicos y los estadounidenses que nuestra influencia en Yugoslavia debía repartirse al 50%. La UE ya ha absorbido a Eslovenia y Croacia, está a punto de engullir a Montenegro y ahora negocia un proceso de adhesión con Serbia. Macedonia [sic] forma parte de nuestro 50%". Esto puede sonar bastante trivial en 2021, pero la forma de pensar rusa sobre el equilibrio de poder en Europa aún se guía por la mentalidad de la Guerra Fría.
Otro factor desestabilizador en las relaciones entre la UE y Rusia es la percepción del presidente Vladímir Putin de que Estados Unidos (excepto Trump) y la mayoría de los Estados miembros de la Unión están a favor de un cambio de régimen en Rusia. Según varias personas que conocen las posturas del líder ruso, el momento decisivo fue durante las protestas del "lazo blanco" en 2011, que amenazaban con derrocar el régimen. Putin concluyó que las agencias de inteligencia estadounidenses y europeas habían orquestado la mayoría de las protestas para derrocarle y sustituirlo por un régimen títere que se acomodara a los intereses occidentales y "contuviera" la influencia de Rusia en el mundo. Ese es el mantra de Putin desde entonces. De hecho, utilizó esos argumentos durante una entrevista con periodistas rusos el pasado domingo, cuando culpó a las potencias occidentales de las protestas a favor del líder opositor Alexei Navalni en varias ciudades rusas.
Los líderes políticos y económicos de Rusia también son conscientes de que las previsiones de su país a largo plazo son sombrías, ya que su capacidad para mantener el estatus de potencia mundial basado en las exportaciones de petróleo, gas y minerales disminuirá con el tiempo. La dependencia energética de Europa respecto a Rusia desaparecerá en las próximas décadas y las élites del país saben que el tiempo no está de su lado. Rusia no podrá mantener un estatus de superpotencia solo con su vasto arsenal nuclear; necesita ser también una potencia económica.
Borrell debería haber sabido que es casi imposible buscar mejores relaciones con Rusia, o llegar a un entendimiento básico con Putin, si se le ataca con referencias al trato de las autoridades rusas a Navalni. Putin lo considera una gran amenaza para su gobierno y para el nexo entre el Kremlin y la oligarquía rusa. El ministro de Exteriores ruso, Sergéi Lavrov, llegó a amenazar con romper las relaciones con la UE por el tema Navalni, aunque el Kremlin se retractó después.
Está previsto que los líderes europeos celebren un debate en profundidad sobre las relaciones entre la UE y Rusia en el Consejo Europeo del 25 de marzo. Deben tomar algunas decisiones difíciles. Europa tiene dos opciones: mantener sus principios de lucha por los derechos humanos y la democracia en todo el mundo, así como sus planes de ampliación, y enfrentarse a Putin, o hacer la vista gorda ante las numerosas violaciones de los derechos humanos, la represión de los activistas de la oposición y el uso de armas no convencionales para neutralizar a los opositores. Este dilema no tiene solución, como Borrell pudo comprobar dolorosamente en Moscú.

El fiasco moscovita de Borrell y las relaciones UE-Rusia

Los líderes europeos tendrán que tomar decisiones difíciles respecto al Kremlin

Après le fiasco de la visite de M. Borrell à Moscou, les dirigeants européens doivent faire des choix difficiles vis-à-vis de la Russie.

Selon un vieux proverbe britannique, « curiosity killed the cat » (« la curiosité est un vilain défaut »). Or Josep Borrell a fait preuve d'une curiosité insouciante le 5 février dernier lorsqu'il s'est rendu à Moscou afin de « discuter des défis » auxquels l'UE et la Russie sont confrontées (y compris les questions sur lesquelles leurs points de vue « divergent ») et d'« écouter les préoccupations de chacun ». Le haut représentant de l'UE a bien entendu les « préoccupations » de la Russie, présentées de manière très directe et presque offensante. Le chef de la politique étrangère « commune » (sic) de l'Union européenne a été humilié par son homologue russe devant la terre entière, car la conférence de presse commune a été diffusée par satellite dans le monde entier et sur le réseau de diffusion EbS de l'UE.
C'était pourtant couru d'avance. L'UE est certes de loin le plus grand partenaire commercial de la Russie, mais elle est aussi considérée par l'élite russe à la fois comme un adversaire géopolitique et comme une menace majeure pour la sécurité. Depuis la guerre en Géorgie en 2008, Moscou s'est lassée des tentatives de l'UE de renforcer son influence dans les anciennes républiques soviétiques, car elle considère la stratégie à long terme de l'Europe comme un assaut dans son arrière-cour et une violation du mémorandum de Budapest de 1994. La politique de l'UE à l'égard de l'Ukraine, en particulier, est considérée par la Russie comme un acte d'agression, car Moscou juge que l'Ukraine fait partie de sa structure sécuritaire.
Alors que la plupart des dirigeants, politiciens et experts en politique étrangère de l'Ouest voient l'Europe de l'Est et les anciennes républiques soviétiques à travers une lentille géopolitique de « fin de l'histoire », la Russie s'est obstinément engagée dans la structure de l'après-guerre et l'héritage de l'« accord des pourcentages » de 1944. J'ai eu une discussion informelle très intéressante avec un diplomate russe à la retraite en 2019, quelques mois seulement après que la Grèce a réglé un différend de plusieurs décennies avec ce qui est maintenant la Macédoine du Nord. La Russie avait essayé plusieurs fois de saper les négociations et de bloquer le chemin de Skopje vers l'UE. J'ai demandé presque naïvement au diplomate russe : « Pourquoi avoir fait cela ? » Sa réponse m'a frappé. « M. Koutsomitis, en 1944, nous avons convenu avec les Britanniques et les Américains que notre influence en Yougoslavie devait être partagée à 50/50. L'UE a déjà absorbé la Slovénie et la Croatie, elle est sur le point d'avaler le Monténégro, et elle négocie un processus d'adhésion avec la Serbie. La Macédoine (sic) fait partie de nos 50 % ». Tout cela peut sembler assez banal en 2021, mais la façon russe de penser l'équilibre des pouvoirs en Europe est toujours guidée par la mentalité de la guerre froide.
Un autre facteur de déstabilisation dans les relations UE-Russie est la perception de Vladimir Poutine selon laquelle les États-Unis (à l'exception de Donald Trump) et la majorité des États membres de l'UE veulent tous un changement de régime en Russie. Selon plusieurs personnes connaissant les convictions du dirigeant russe, les manifestations du « ruban blanc » en Russie, qui ont menacé de renverser le régime en 2011, ont été un moment décisif. Pour Vladimir Poutine, les manifestations étaient orchestrées par les agences de renseignement américaines et européennes dans le but de renverser son gouvernement et de le remplacer par un régime fantoche qui accommoderait les intérêts occidentaux et « contiendrait » l'influence de la Russie dans le monde. C'est devenu le mantra de Vladimir Poutine. Le leader russe a utilisé exactement les mêmes arguments lors d'une interview avec des journalistes russes ce dimanche, lorsqu'il a blâmé les puissances occidentales pour les manifestations pro-Navalny dans plusieurs villes russes.
Les dirigeants politiques et économiques de la Russie sont également très conscients que les perspectives à long terme de leur pays sont sombres, car sa capacité à maintenir son statut de puissance mondiale repose sur les exportations de pétrole, de gaz et de minéraux, qui diminueront avec le temps. La dépendance énergétique de l'Europe vis-à-vis de la Russie se réduira au cours des prochaines décennies et l'élite du pays sait très bien que le temps ne joue pas en leur faveur. La Russie ne pourra pas conserver son statut de superpuissance uniquement grâce à son vaste arsenal nucléaire, elle doit également être une puissance économique.
Josep Borrell aurait dû savoir qu'il est quasiment impossible d'améliorer les relations avec la Russie ou de parvenir à un accord de principe avec M. Poutine, tout en l'attaquant en mentionnant le traitement réservé à Alexeï Navalny par les autorités russes. Le dirigeant russe considère M. Navalny comme une menace majeure pour son pouvoir et pour la survie du lien entre le Kremlin et l'oligarchie russe. Sergueï Lavrov est allé jusqu'à menacer de rompre complètement les relations avec l'UE à cause de l'affaire Navalny, puis le Kremlin a fait marche arrière.
Les dirigeants européens ont prévu d'aborder les relations UE-Russie lors du Conseil européen du 25 mars, et ils doivent faire des choix difficiles. L'UE a deux options : soit elle maintient ses principes de lutte pour les droits humains et la démocratie dans le monde et poursuit ses projets d'élargissement, allant ainsi totalement à l'encontre de M. Poutine, soit elle ferme les yeux sur les nombreuses violations des droits humains en Russie, la répression des militants de l'opposition et l'utilisation d'armes non conventionnelles pour neutraliser les opposants. Il n'existe pas de solution de contournement à ce dilemme, comme M. Borrell se l'est vu douloureusement signifier à Moscou.

Le fiasco moscovite de Borrell et les relations UE-Russie

Die europäischen Staats- und Regierungschefs werden gegenüber Russland einige harte Entscheidungen treffen müssen. Dass es aus dem Dilemma keinen anderen Ausweg gibt, durfte Herr Borrell in Moskau schmerzlich erfahren.

Ein altes britisches Sprichwort besagt, dass Neugier der Katze Tod ist – und Josep Borrell war am 5. Februar rücksichtslos neugierig, als er nach Moskau reiste. Er wollte "die Herausforderungen" besprechen, mit denen die EU und Russland konfrontiert sind (einschließlich der Themen, bei denen ihre Ansichten "auseinandergehen"), und um "die Bedenken des jeweils anderen anzuhören". Nun, der hohe Repräsentant der EU hörte sich die "Bedenken" Russlands an, die in einer sehr unverblümten und fast beleidigenden Weise vorgetragen wurden. Der Chef der "gemeinsamen" [sic] Außenpolitik der Europäischen Union wurde von seinem russischen Amtskollegen vor einem globalen Publikum gedemütigt, da die gemeinsame Pressekonferenz weltweit über Satellit und das EU-eigene EbS-Sendernetz übertragen wurde.
Dass das geschehen würde, wurde jedoch schon lange prophezeit. Die EU mag der bei Weitem größte Handelspartner Russlands sein, aber gleichzeitig wird sie von Russlands Elite sowohl als geopolitischer Gegner als auch als große Sicherheitsbedrohung angesehen. Seit dem Georgienkrieg 2008 ist Moskau den Versuchen der EU überdrüssig geworden, ihren Einfluss in den ehemaligen Sowjetrepubliken auszubauen. Moskau betrachtet Europas langfristige Strategie als einen Angriff und als Verstoß gegen das Budapester Memorandum von 1994. Insbesondere die Politik der EU gegenüber der Ukraine wird von Russland als ein Akt der Aggression angesehen, da Moskau die Ukraine als Teil seiner Sicherheitsstruktur betrachtet.
Während die meisten Staatsoberhäupter, Politiker und Außenpolitikexpertinnen im Westen Osteuropa und die ehemaligen Sowjetrepubliken durch eine geopolitische Brille des "Endes der Geschichte" betrachten, hält Russland hartnäckig an der Nachkriegsstruktur und dem Erbe des "Prozentabkommens" von 1944 fest. 2019 hatte ich eine sehr interessante informelle Diskussion mit einem pensionierten russischen Diplomaten, nur wenige Monate nachdem Griechenland einen jahrzehntelangen Streit mit dem heutigen Nordmazedonien beigelegt hatte. Russland hatte in vielerlei Hinsicht versucht, die Verhandlungen zu untergraben und Skopjes Weg in die EU zu blockieren. Ich fragte den russischen Diplomaten fast naiv: "Warum haben Sie das getan?" Die Antwort, die ich bekam, war für mich ziemlich verblüffend. "Herr Koutsomitis, 1944 haben wir mit den Briten und den Amerikanern vereinbart, dass unser Einfluss in Jugoslawien 50/50 aufgeteilt werden sollte. Die EU hat bereits Slowenien und Kroatien aufgenommen, sie ist dabei, Montenegro zu schlucken, und verhandelt mit Serbien über einen Beitrittsprozess. Mazedonien [sic] ist Teil unserer 50 Prozent". Das alles mag im Jahr 2021 recht trivial klingen, aber die russische Denkweise bezüglich des Kräftegleichgewichts in Europa ist immer noch von der Mentalität des Kalten Krieges geleitet.
Ein weiterer destabilisierender Faktor in den Beziehungen zwischen der EU und Russland ist Wladimir Putins Wahrnehmung, dass die Vereinigten Staaten (mit Ausnahme von Trump) und die Mehrheit der EU-Mitgliedsstaaten allesamt auf einen Regimewechsel in Russland abzielen. Laut mehreren Personen, die mit den Überzeugungen des russischen Anführers vertraut sind, war der Wendepunkt im Jahr 2011; damals drohten die Proteste des "Weißen Bandes" in Russland, das Regime zu stürzen. Putin kam zu dem Schluss, dass die meisten der Proteste von US-amerikanischen und europäischen Geheimdiensten orchestriert worden seien, die darauf abzielten, seine Regierung zu stürzen und durch ein Marionettenregime zu ersetzen, das westlichen Interessen entgegenkäme, und Russlands Einfluss in der Welt "eindämmen" würde. Dies ist seither das Mantra von Wladimir Putin. Das russische Staatsoberhaupt benutzte genau dieselben Argumente während eines Interviews mit russischen Journalisten am Sonntag, als er westliche Mächte für die Pro-Nawalny-Proteste in mehreren russischen Städten verantwortlich machte.
Russlands politische und wirtschaftliche Führungsriegen sind sich auch sehr bewusst, dass die langfristigen Aussichten ihres Landes düster sind, da seine Fähigkeit, den Status einer Weltmacht aufrechtzuerhalten, auf dem Export von Öl, Gas und Mineralien beruht und mit der Zeit abnehmen wird. Die Energieabhängigkeit Europas von Russland wird in den nächsten Jahrzehnten zurückgehen, und die Elite des Landes weiß sehr wohl, dass die Zeit nicht auf ihrer Seite ist. Russland wird seinen Supermachtstatus nicht allein durch sein riesiges Atomwaffenarsenal aufrechterhalten können, es muss auch eine Wirtschaftsmacht sein.
Josep Borrell hätte wissen müssen, dass es praktisch unmöglich ist, bessere Beziehungen zu Russland anzustreben oder ein grundsätzliches Einvernehmen mit Putin zu erreichen, während man ihn unter Verweis auf die Behandlung von Alexej Nawalny durch die russischen Behörden angreift. Der russische Staatschef sieht in Nawalny eine große Bedrohung für seine Herrschaft und für das Überleben des Nexus Kreml-Russische Oligarchie. Sergej Lawrow ging sogar so weit, wegen Nawalny mit einem vollständigen Abbruch der Beziehungen zur EU zu drohen, obwohl der Kreml diese Drohung später zurückzog.
Die europäischen Staats- und Regierungschefs werden die Beziehungen zwischen der EU und Russland auf dem Europäischen Rat am 25. März eingehend erörtern, und sie müssen einige schwierige Entscheidungen treffen. Die EU hat zwei Möglichkeiten: Entweder sie hält an ihren Grundsätzen fest, für Menschenrechte und Demokratie in der ganzen Welt zu kämpfen, und fährt mit ihren Erweiterungsplänen fort, womit sie sich voll und ganz gegen Putin stellt. Oder sie verschließt die Augen vor Russlands zahlreichen Menschenrechtsverletzungen, der Unterdrückung von Oppositionellen und dem Einsatz unkonventioneller Waffen zur Ausschaltung von Gegnern. Für dieses Dilemma gibt es keinen Ausweg, wie Herr Borrell in Moskau schmerzlich erfahren musste.

EU-Russland-Beziehungen: Borrells Moskauer Fiasko 

Die Beziehungen zwischen Europa und Russland sind festgefahren. Die EU muss eine harte Entscheidung treffen.

Przywódcy europejscy będą musieli dokonać kilku trudnych wyborów w sprawie Rosji. Nie da się ominąć tego dylematu, o czym boleśnie przekonał się w Moskwie pan Borrell.

Stare przysłowie mówi, że "ciekawość to pierwszy stopień do piekła". Ciekawość Josepa Borrella, który 5 lutego odwiedził Moskwę, w celu "przedyskutowania wyzwań" stojących przed UE i Rosją (w tym kwestii, w których ich poglądy "są rozbieżne") oraz "wysłuchania wzajemnych obaw" była niepohamowana. Cóż, Wysoki Przedstawiciel UE do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa wysłuchał rosyjskich "obaw" w bardzo dosadnej i wręcz obraźliwej formie. Szef "wspólnej" [sic] polityki zagranicznej Unii Europejskiej został upokorzony przez swojego rosyjskiego odpowiednika na oczach globalnej publiczności, ponieważ wspólna konferencja prasowa była transmitowana na cały świat przez unijną stację telewizyjną Europe by Satellite.&nbsp;
Jednak porażka wisiała w powietrzu od samego początku. Unia Europejska może być zdecydowanie największym partnerem handlowym Rosji, ale jednocześnie przez rosyjskie elity uważana jest zarówno za geopolitycznego przeciwnika, jak i za poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa. Od czasu wojny w Gruzji. w 2008 roku, Moskwa jest coraz bardziej zmęczona podejmowanymi przez UE próbami zwiększenia wpływów w byłych republikach radzieckich. W Rosji długoterminową strategię Europy uważa się za atak na rosyjskie podwórko i naruszenie Memorandum Budapesztańskiego z 1994 roku. Zwłaszcza polityka UE wobec Ukrainy jest postrzegana przez Rosję jako akt agresji, ponieważ Moskwa postrzega Ukrainę jako część swojej struktury bezpieczeństwa.
Podczas gdy większość przywódców, polityków i ekspertów ds. polityki zagranicznej na Zachodzie postrzega Europę Wschodnią i byłe republiki radzieckie przez pryzmat geopolityki "końca historii", Rosja uparcie trzyma się struktury powstałej po II wojnie światowej i spuścizny "porozumienia procentowego" z 1944 roku. W 2019 roku zaledwie kilka miesięcy po tym, jak Grecja rozstrzygnęła trwający od dziesięcioleci spór z dzisiejszą Macedonią Północną, odbyłem bardzo interesującą nieformalną dyskusję z emerytowanym rosyjskim dyplomatą. Rosja na wiele sposobów próbowała podważyć negocjacje i zablokować Skopje drogę w kierunku UE. - Dlaczego to robicie? - niemal naiwnie zapytałem rosyjskiego dyplomatę. Odpowiedź, którą otrzymałem, była dla mnie uderzająca. - Panie Koutsomitis, w 1944 roku uzgodniliśmy z Brytyjczykami i Amerykanami, że nasze wpływy w Jugosławii powinny być podzielone 50/50. UE wchłonęła już Słowenię i Chorwację, wkrótce połknie Czarnogórę i negocjuje proces akcesyjny z Serbią. Macedonia [sic] jest częścią naszych 50% - powiedział. To wszystko może brzmieć dość trywialnie w 2021 roku, ale rosyjski sposób myślenia o równowadze sił w Europie jest wciąż dyktowany mentalnością zimnowojenną.
Kolejnym czynnikiem destabilizującym stosunki UE-Rosja jest przekonanie Władimira Putina, że USA (pomijając Trumpa) i większość państw członkowskich UE dążą do zmiany reżimu w Rosji. Według szeregu osób znających poglądy rosyjskiego przywódcy przełomowy moment nastąpił w 2011 roku podczas powyborczych protestów, które groziły obaleniem reżimu. Putin doszedł do wniosku, że większość protestów została zaaranżowana przez amerykańskie i europejskie agencje wywiadowcze w celu obalenia jego rządu i zastąpienia go marionetkowym reżimem, który dostosuje się do zachodnich interesów i "powstrzyma" wpływy Rosji na świecie. Od tego czasu jest to mantra Władimira Putina. Dokładnie takich samych argumentów rosyjski przywódca użył w niedzielę w rozmowie z rosyjskimi dziennikarzami, kiedy obwiniał zachodnie siły za wspierające Nawalnego protesty w rosyjskich miastach.
Polityczni przywódcy i ekonomiczni liderzy Rosji doskonale zdają sobie sprawę, że długoterminowe perspektywy ich kraju są ponure, ponieważ zdolność Rosji do utrzymania statusu światowego mocarstwa opartego na eksporcie ropy, gazu i minerałów z czasem będzie się zmniejszać. Zależność energetyczna Europy od Rosji będzie zanikać w kolejnych dekadach, więc elity tego kraju dobrze wiedzą, że czas nie jest po ich stronie. Rosja nie będzie w stanie utrzymać statusu supermocarstwa tylko dzięki swojemu ogromnemu arsenałowi nuklearnemu, nie będąc jednocześnie potęgą gospodarczą.
Josep Borrell powinien był wiedzieć, że dążenie do poprawy stosunków z Rosją jest praktycznie niemożliwe, tak jak i wypracowanie podstawowego porozumienia z Putinem, tak długo jak atakuje się go, przywołując traktowanie Aleksieja Nawalnego przez rosyjskie władze. Rosyjski przywódca uważa Nawalnego za główne zagrożenie zarówno dla swoich rządów, jak i przetrwania rosyjskiej sieci oligarchicznej. Siergiej Ławrow posunął się nawet do groźby całkowitego zerwania stosunków z UE z powodu Nawalnego, choć Kreml później się z tego wycofał.
Przywódcy europejscy mają przeprowadzić szczegółową dyskusję na temat stosunków UE-Rosja na posiedzeniu Rady Europejskiej 25 marca i muszą dokonać kilku trudnych wyborów. Unia Europejska powinna albo podtrzymać swoje zasady walki o prawa człowieka i demokrację na całym świecie, a także swoje plany rozszerzenia i wejść w pełną konfrontację z Putinem, albo przymknąć oko na liczne przypadki łamania praw człowieka, tłumienia działalności opozycyjnej i używania broni niekonwencjonalnej do neutralizowania przeciwników. Na ten dylemat nie ma rady, o czym boleśnie przekonał się w Moskwie pan Borrell.

Moskiewskie fiasko Borrella i stosunki UE-Rosja

Przywódcy europejscy będą musieli dokonać kilku trudnych wyborów w sprawie Rosji. Nie ma innej drogi, o czym Borrell przekonał się w Moskiwie.

Borrell's Muscovite Fiasco and EU-Russia Relations

European leaders will need to make some tough choices on Russia. There is no workaround for this dilemma as Mr Borrell painfully witnessed in Moscow

Yannis Koutsomitis